ORIGINAL_ARTICLE
بازنمایی داستان لیلی و مجنونِ نظامی در قالیچه های تصویری ایران از دوره قاجار تا معاصر
قالیچههای تصویری از دوره قاجار پیوندی با ادبیات فارسی برقرار کرده اند. از مهمترین داستانهای ادب فارسی که بر شکلگیری تصاویر این قالیچهها تاثیر گذاشته است، داستان لیلی و مجنون نظامی است. هدف این مقاله این است که با تطبیق تصاویر این قالیچهها با یکدیگر و با روایت نظامی، به بررسی تحوّلات آنها در پنج مولفه صحنه پردازی؛ نقوش نمادین؛ خط و نوشته؛ نحوه بازنمایی چهرهها؛ نحوه بازنمایی لباسها؛ در فاصله زمانی دورة قاجار تا معاصر بپردازد. سوالات عبارتاند از: 1. کدام صحنهها از داستان لیلی و مجنون در قالیچههای تصویری در طول این دورهها بازنمایی شده است؟ 2. هر یک از این صحنهها در کدام یک از دورهها بیشتر تکرار شدهاند؟ 3. تفاوتها و شباهتهای تصاویر در چهرهپردازی، لباس ها، نمادها و خطوط و نوشتهها کدامند؟ روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و تاریخی با رویکرد تطبیقی طولی است. اطلاعات به صورت کتابخانهای و اینترنتی گردآوری شده است. یافتهها نشان میدهد، چهار صحنه از این داستان در قالیها بافته شده است. تطبیق تصاویر این صحنهها، تفاوتهایی را در پنج مولفة فوق نشان داد. تفاوت در بازنمایی صحنه داستانی واحد در قالیچهها متأثر از شرایط اجتماعی، فرهنگی و مذهبی بافنده، سفارشدهنده، طراح و یا جامعهای است که قالیچهها در آن به-وجود آمدهاند.
http://vaa.journal.art.ac.ir/article_833_884cd6d74b2bcb276aad1334976500ef.pdf
2020-12-21
5
34
10.30480/vaa.2020.2918.1454
قالی های تصویری
نظامی گنجوی
لیلی و مجنون
زهرا
شوقی
zahraa_shoghi@yahoo.com
1
دانش آموخته کارشناسی ارشد رشته فرش، دانشکده هنرهای کاربردی، دانشگاه هنر، تهران، ایران
AUTHOR
مهدی
کشاورز افشار
m.afshar@modares.ac.ir
2
استادیار گروه پژوهش هنر، دانشکده هنر، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
LEAD_AUTHOR
بصــام، جاللالدیــن، و همــکاران. )1383 .)رویــای بهشــت، هنــر قالیبافــی ایــران. ج2 .ترجمــه باســم محمــدی و
1
همــکاران. تهــران: ســازمان اتــکا.
2
پاکباز، روئین. )1393 .)نقاشی ایران: از دیرباز تا امروز. تهران: زرین و سیمین.
3
پشــوتنیزاده، آزاده. )1394« .)گاههــای آفرینشــی در برخــی از فرشهــای شــیری فــارس«. گلجــام. )شــماره 27 ،)
4
پــوالک، یاکــوب ادوارد. )1361 .)ســفرنامه پــوالک: ایــران و ایرانیــان. ترجمــه کیــکاووس جهانــداری. تهــران:
5
خوارزمــی.
6
تقوینژاد، بهاره. )1387« .)تجلی نقوش گرفت و گیر در فرش دورة صفوی«. گلجام. )شماره 9 ،)62-49.
7
تناولی، پرویز. )1368 .)قالیچههای تصویری ایران. تهران: سروش.
8
ثابتی، حبیباهلل. )1382 .)جنگلها، درختان و درختچههای ایران. تهران: دانشگاه علم و صنعت.
9
حشمتیرضوی، فضلاهلل. )1392 .)تاریخ فرش: سیر تحول و تطور فرشبافی ایران. تهران: سمت.
10
خشکنابی، رضا. )1377 .)ادب و عرفان در قالی ایران. تهران: سروش.
11
ذکاء، یحیــی. )1336 .)لبــاس زنــان ایــران از ســدة ســیزدهم هجــری تــا امــروز. تهــران: ادارة موزههــا و فرهنــگ
12
عامــه-ادارة کل هنرهــای زیبــای کشــور.
13
رجبـی، محمدعلـی. )1387« .)تجلـی آیـات و اذکار در نگارگـری اسـامی ایـران«. کتـاب مـاه هنـر. )شـماره 120 ،)
14
رحمانـی، نجیبـه، و فتانـه محمـودی. )1396« .)بررسـی سـیر تحـول نقـش هارپـی در هنـر ایـران )از دوران پیـش
15
از تاریـخ تـا دوران معاصـر(«. هنرهـای زیبا-هنرهـای معاصـر. )شـماره 1 ،)53-67.
16
رنگچـی، غالمحسـین. )1389 .)گل و گیـاه در ادبیـات منظـوم فارسـی. تهـران: پژوهشـگاه علـوم انسـانی و مطالعـات
17
فر هنگی .
18
ژوله، تورج. )1390 .)پژوهشی در فرش ایران. تهران: یساولی.
19
شـاهپروری، محمدرضـا، و محمدمهـدی میرزاامینـی. )1395« .)تجلـی نقـش خورشـید خانـم در قالـی ایـران«. جلـوه
20
بازنمایی داستان لیلی و مجنون نظامی در قالیهای تصویری ایران
21
از دورة قاجار تا معاصر
22
نامۀ هنرهای تجسمی و کاربردی33
23
هنـر. )شـماره 15 ،)67-55.
24
شــجاری، مرتضــی، و اشــرف میرفخرایــی. )1394« .)معــراج پیامبــر)ص( و ارتبــاط آن بــا محــراب مســاجد«.
25
پژوهشــنامه عرفــان. )شــماره 13 ،)73-51.
26
شریفی، محمد. )1387 .)فرهنگ ادبیات فارسی. تهران: فرهنگ نشر نو.
27
شمیســا، ســیروس. )1387 .)فرهنــگ اشــارات ادبیــات فارســی )اســاطیر، ســنن، آداب، اعتقــادات، علــوم و ...(. ج1 .
28
تهـران: میتـرا.
29
شـوقی، زهـرا. )1396« .)بررسـی تحـوالت در نحـوۀ بازنمایـی منظومه ِ هـای لیلـی و مجنـون و خسـرو و شـیرین
30
نظامــی گنجــوی در قالیهــای تصویــری ایــران از دورة قاجــار تــا امــروز«. پایاننامــه کارشناسیارشــد.
31
تهــران: دانشــگاه هنــر.
32
شیخی نارانی، هانیه. )1389« .)نشانهشناسی پرنده، طاووس«. نقشمایه. )شماره 5 ،)42-27.
33
صفا، ذبیحاهلل. )1383 .)تاریخ ادبیات ایران. ج1 .تهران: فردوس.
34
عبداللهــی، منیــژه. )1381 .)فرهنگنامــة جانــوران در ادب فارســی )بــر پایــه واژهشناســی، اســاطیر، باورهــا،
35
زیباییشناســی و...(. ج1 .تهــران: پژوهنــده.
36
علیبخشــی، زهــره. )1392« .)مطالعــة پوشــش زنــان در نگارگــری عصــر صفویــه و قاجاریــه«. پایاننامــه
37
کارشناسیارشــد. تهــران: دانشــگاه هنــر.
38
غیبی، مهرآسا. )1387 .)هشت هزار سال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی. تهران: هیرمند.
39
کشــاورز افشــار، مهــدی. )1394« .)تکثیــر مکانیکــی اثــر هنــری در عصــر قاجــار و تاثیــر آن بــر فــرش ایــران«.
40
گلجــام. )شــماره 27 ،)21-5.
41
کوپر، جی. سی. )1379 .)فرهنگ مصور نمادهای سنتی. ترجمه ملیحه کرباسیان. تهران: فرشاد.
42
ملـول، غالمعلـی. )1384 .)بهارسـتان دریچـهای بـه قالـی ایـران. ترجمـه سـیمیندخت دهقانـی. تهـران: سـیمین و
43
زریـن.
44
ممتحــن، مهــدی، و طاهــره ملیحــیزاده. )1391« .)ســنجش عشــق در دو شــیفته عشــق لیلــی و مجنــون نظامــی و
45
رومئــو و ژولیــت شکســپیر«. مطالعــات ادبیــات تطبیقــی. )شــماره 23 ،)50-25.
46
میتفـورد، میراندابـروس. )1394 .)دائرهالمعـارف مصـور نمادهـا و نشـانهها. ترجمـه معصومـه انصـاری و حبیـب
47
بشـیرپور. تهـران: سـایان.
48
نظامی، الیاس بن یوسف. )1390 .)لیلی و مجنون. تصحیح حسن وحید دستگردی. تهران: زوار.
49
وحشیبافقی، کمالالدین. )1343 .)دیوان. تهران: امیرکبیر.
50
هــال، جیمــز. )1387 .)فرهنــگ نــگارهای نمادهــا در هنــر شــرق و غــرب. ترجمــه رقیــه بهــزادی. تهــران: فرهنــگ
51
معاصــر.
52
.www://http: from Retrieved). 02/05/1399. (Rug Seasons Four tabriz. Azerbaijanrugs
53
.htm.203x276cm-seasons_four-tabriz_classical_historical-arfp/com.azerbaijanrugs
54
.Publications Ishyg: Russia. carpets the on characters s’Nizami(. 1991. )ja’Po, tafbijeba
55
.(18/02/1399. (Rug Kashan Persian Pictorial Majnoon & Leyla s`1930. Liveauctioneers
56
rug-kashan-persian-pictorialmajnoon-and-leyli-s-1930_46878514/item/com.liveauctioneers.www://https from Retrieved
57
Retrieved). 18/02/1399. (Rug Sarouk Persian Pictorial Majnoon & Leyla s`1930. Liveauctioneers
58
-pictorial-majnoon-and-leyli-s-1930_46878518/item/com.liveauctioneers.www://https from
59
فصلنامة دانشگاه هنر | شماره 30 | دی 1399
60
نامۀ هنرهای تجسمی و کاربردی34
61
rug-sarouk-persian
62
.(18/02/1399. (Rug Halvai Bijar Persian Majnoon & Leyla Antique s`1930. Liveauctioneers
63
rug-helvai-bijar-persian-majnoonand-leyla-antique-s-1930_46878517/item/com.liveauctioneers.www://https from Retrieved
64
.1255257-majnoun-and-layla-rug-pictorial-kerman-lavar/culture-material/auctionsonline/com.bidsquare.www://https: from Retrieved). 18/07/1399. (com.bidsquare.www
65
.picturaal/eu.carpetgallery.www://http: from Retrieved). 18/07/1399. (eu.carpetgallery.www
66
-Hanging-Wall-Hand-Hand-Rug-Wool-Bird-Oriental-Love-Majnon-Leili-2x3PICtORIAL/itm/com.ebay.www://https: from Retrieved). 18/07/1399. (com.ebay.www
67
.shpCntId#352644211884/
68
/com.nazmiyalantiquerugs://https: from Retrieved). 18/07/1399. (com.nazmiyalantiquerugs
69
./2910-rug-persian-kerman-antique/rugs-kerman/rugs-persian/rugs-antique
70
.508654/item/com.niazpardaz.www://https: from Retrieved). 18/07/1399. (com.niazpardaz.www
71
/com.parsianhandicrafts://https: from Retrieved). 18/07/1399. (com.parsianhandicrafts. www
72
.0-6x4-6-kashan-silk-persianantique/item27529/com.pgny.www://https: from Retrieved). 18/07/1399. (com.pgny.www
73
.ir.mba-simple://http: from Retrieved). 18/07/1399. (ir.mba-simple.www
74
/fa/com.ulduztourism.www://https: from Retrieved). 18/07/1399. (com.ulduztourism.www
75
.html.majnun-leyli-panel-carpet/carpet
76
.20774/product/ir.zeeen://https: from Retrieved). 18/07/1399. (ir.zeeen. www
77
.title&69646=Ads?aspx.index/com.50b50://http: from Retrieved). 18/07/1399. (com.50b50. w
78
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی تأثیر عکاسی بر آثار پیکرهنگاری ابوالحسن غفاری (صنیع الملک)
توجۀ ویژه به پیکرۀ انسان در نگارگری ایرانی، همزمان با رونق هنر پیکره نگاری در نیمۀ نخست قاجار فزونی یافته و به مثابۀ ابزاری قدرتمند جهت تبلیغ شوکت و قدرت پادشاهی مورد بهره برداری قرار می گیرد. اما این روند در نیمۀدوم قاجار با افزایش تأثیرات هنرغربی و ورود فن آوریهای نوین رسانه ای به ویژه دوربین عکاسی دچار تحول می گردد و به تدریج از اهمیت و رونق نگارگری و پیکره نگاری ایرانی کاسته می شود. در میانۀ این تغییرات، هنرمندی پیشرو و برجسته به نام ابوالحسن غفاری ملقب به صنیع الملک پا به عرصه می گذارد. در آثار او نگرشی نو به هنر پیکره نگاری با تأثیرپذیری از هنر غرب و تکنولوژی عکس مشاهده می شود. پژوهش حاضر که ماهیتی کیفی و رویکردی تحلیلی دارد و از نظر هدف کاربردی است، تلاش دارد با مطالعه بر روی نمونه هایی از آثار صنیع الملک، ویژگی هایِ پیکره نگاریِ هنرمند، و تأثیر عکاسی بر آنها را مورد بررسی قرار دهد. نتایج بررسی ها، تأثیرپذیری هنرمند از عکس را در آثارش به خوبی تأیید می کند، و همچنین نشان میدهد که وی سبک هنری ویژۀ خود را در آثار متأثر از عکاسی نیز با همان کیفیتِ آثارِ دیگر دنبال نموده است.
http://vaa.journal.art.ac.ir/article_831_a58d3488a291b789e08444a4fc6b865c.pdf
2020-12-21
35
66
10.30480/vaa.2020.2340.1351
صنیعالملک
عکاسی
پیکره نگاری
تصویرسازی
واقع گرایی
محمدرضا
رفیع زاده مژدهی
mr.rafizadeh@yahoo.com
1
دانش آموخته کارشناسی ارشد تصویرسازی، دانشکده هنرهای تجسمی، دانشگاه هنر، تهران، ایران
AUTHOR
مریم
کهوند
kahvand@art.ac.ir
2
استادیار گروه ارتباط تصویری و تصویرسازی، دانشکده هنرهای تجسمی، دانشگاه هنر، تهران، ایران
LEAD_AUTHOR
آژند، یعقوب. )1386« .)نقاشان دوره قاجار«. گلستان هنر. )شماره 9 ،)81-74.
1
احمدی، بهرام. )1392« .)تأثیر عکاسی بر هنر نقاشی در دوران قاجار«. کتاب ماه هنر. )شماره 182 ،)27-22.
2
امانت، عباس. )1394« .)حمایت دربار و فضای اجتماعی: ابوالحسن صنیعالملک و هنر ایرانیشدۀ عصر قاجار«. نقد کتاب
3
هنر. )شماره 8 ،)280-235.
4
اعتمادالسلطنه، محمدحسن. )1350 .)روزنامه خاطرات اعتمادالسلطنه. تهران: امیرکبیر.
5
پاکباز، روئین. )1393 ،)دائرهالمعارف هنر. تهران: فرهنگ معاصر.
6
تاسک، پطر. )1391 .)سیر تحول عکاسی. ترجمه محمد ستاری. تهران: سمت.
7
حسینی، مهدی. )1377« .)میرزا ابوالحسن خان غفاری )صنیعالملک(«. هنر. )شماره 35 ،)84-75.
8
ذکاء، یحیی. )1376 .)تاریخ عکاسی و عکاسان پیشگام در ایران. تهران: علمی و فرهنگی.
9
ذکاء، یحیی. )1382 .)زندگی و آثار استاد صنیعالملک. تهران: سازمان میراث فرهنگی.
10
ذکاء یحیی. )1378« .)میرزا ابوالحسنخان صنیعالملک«. ایراننامه. )شماره 67 ،)560-552.
11
ذکاء، یحیی. )1342« .)میرزا ابوالحسنخان صنیعالملک غفاری مؤسس نخستین هنرستان نقاشی در ایران«. هنر و مردم.
12
)شماره 11 ،)34-16.
13
ستاری، محمد. )1385« .)عکاسی خالق در ایران«. هنرهای زیبا. )شماره 7 ،)52-44.
14
فصلنامة دانشگاه هنر | شماره 30 | دی 1399
15
نامۀ هنرهای تجسمی و کاربردی66
16
رز، گیلیان. )1394 .)روش و روششناسی تحلیل تصویر. ترجمه سید جمالالدین اکبرزاده جهرمی. تهران: پژوهشگاه
17
فرهنگ، هنر و ارتباطات.
18
عباسی، اسماعیل. )1392 .)فرهنگ عکاسی. تهران: سروش.
19
فلور، ویلیم، و همکاران. )1381 ،)نقاشی و نقاشان دورۀ قاجاریه. ترجمه یعقوب آژند. تهران: ایل شاهسون بغدادی.
20
کریمزاده تبریزی، محمدعلی. )1376 .)احوال و آثار نقاشان قدیم ایران و برخی از مشاهیر نگارگر هند و عثمانی. ج1 .تهران:
21
مستوفی.
22
کشاورز افشار، مهدی. )1394« .)تکثیر مکانیکی اثر هنری در اثر قاجار و تأثیر آن بر فرش ایران«. گلجام. )شماره 27 ،)26-5.
23
کفایت، کوشا. )1382« .)محمد زمان«. بهارستان. )شماره 1-2 ،)297-229.
24
لنگفورد، مایکال. )1386 .)داستان عکاسی. ترجمه رضا نبوی. تهران: افکار.
25
مراثی، محسن. )1379 .)نقاشان بزرگ و عکاسی. تهران: دانشگاه شاهد.
26
معیرالممالک، دوستعلیخان. )1361 .)رجال عصر ناصری. تهران: تاریخ ایران.
27
نظری، مریم. )1389« .)صنیعالملک پایهگذار نقاشی نوین ایرانی«. اطالعات. )شماره 3784 ،)6.
28
هادی، محمد. )1365« .)نخستین معلم نقاشی نوین ایران )مروری بر زندگی و آثار میرزا ابوالحسن غفاری صنیعالملک(«.
29
فصلنامه هنر. )شماره 66 ،)127-102.
30
ورنویت، استفان. )1383 .)گرایش به غرب )در هنر قاجار، عثمانی و هند(. ترجمه پیام بهتاش. تهران: کارنگ.
31
.4-1), 34 vol. (Studies Iranian”. Iran Century Nineteenth in ingOrientaliz)-Self (and Orientalism: Photography Qajar of Art Full-Power the). “2001. (Ali, Behdad
32
vol, (Muqarnas”. Persia Qajar in) Naqqashan (Artists and) Naqqadhh (Art). “1999. (Willem, Floor
33
.154-125), 16
34
com.amazon.www
35
l_to_h_sale=sort?111079/ts resul-past/289546/venues-galleryguide/com.blouinartinfo.www://https
36
s/4911015-Ghafari-Hasan-Abul/auctions/com.blouinartsalesindex://https
37
/fr.louvre.cartelfr://http
38
/com.christies.www://https
39
32314199112/tingpersianpain/tospho/com.flickr.www://tpsth
40
652118/search/collection/art/org.metmuseum.www://https
41
org.bahman-zarrinkafsch.w
42
ORIGINAL_ARTICLE
تکامل کتیبهنگاری نستعلیق عصر قاجار در حرم امام رضا (ع)
نستعلیق تفاوتهای صوری بسیاری با ثلث دارد و از آنجا که خصوصیاتش با نیازهای کتیبة ابنیه هماهنگ نبود کاربردش در کتیبهنگاری با تاخیر همراه شد. هرچند کتیبههایی به قلم نستعلیق از سدة نهم به جا مانده، کاربرد گستردة این قلم در از سدة یازدهم هجری آغاز شد و پس از مراحلی از تکامل و تحول در سدة سیزدهم از نظر میزان استفاده و ویژگیهای هنری به اوج رسید. در هر یک از این مراحل کاتبان و معماران برای هماهنگ کردن این قلم با بنا با مسالهای ویژه روبرو شدند. عصر قاجار عصر رویارویی کاتبان با ترکیببندی است که نتیجة آن ابداع شیوههایی برای سامان دادن کلمات در قاب کتیبههای ترنجی و طوماری بود که بر مبنای شکل مشترک حروف، عمدتاً بر پایة دوایر و کشیدهها، صورت بست. حرم امام رضابه منزلة یک مجموعة باسابقه که جریان مستمری از کتیبهنگاری نستعلیق در آن برقرار بود جهت بازشناسی تحولات این قلم مناسب است. در این نوشتار ضمن مرور ویژگیهای اساسی نستعلیق و معایب آن در کتیبهنگاری، ابداعات کاتبان عصر قاجار به استناد کتیبههای حرم امام رضا (ع) مرور و چند اثر از دو کاتب برجستة اوایل سدة چهاردهم، محمحسین کیمیا قلم و محمد موسوی، به منزلة شواهدی از این ابداعات بررسی میشود.
http://vaa.journal.art.ac.ir/article_830_523614af036f77f8a9fd36eff1ec6419.pdf
2020-12-21
67
88
10.30480/vaa.2020.2861.1446
کتیبهنگاری
حرم امام رضا (ع)
نستعلیق
محمدحسین کیمیاقلم
محمدموسوی صنیعالتولیه
مهدی
صحراگرد
mdsahragard@gmail.com
1
استادیار گروه معماری، دانشگاه آزاد، مشهد، ایران
LEAD_AUTHOR
فهرست منابع
1
اعتمادالسلطنه، محمدحسن. )1362 .)مطلع الشمس. 3ج. تهران: پیشگام.
2
توســلیدینانی، محســن. )1393« .)بررســی کتیبههــای دوره شــاهعباس اول بــه قلــم نســتعلیق در محــدودة
3
اصفهــان«. پایاننامــه کارشناسیارشــد. لرســتان: دانشــگاه لرســتان.
4
جعفریـان، رسـول. )1388« .)کتیبـة گنبـد امـام رضـا)ع( از آقـا حسـین خوانسـاری«. پیـام بهارسـتان. )شـماره 3 ،)
5
جاللــی، میثــم. )1394 .)آثــار ســنگی مــوزة آســتان قــدس رضــوی. مشــهد: بنیــاد پژوهشهــای اســامی آســتان
6
قـدس رضـوی.
7
حسـنی، مـژگان. )1379« .)بررسـی کتیبههـای حـرم امـام رضـا)ع( در دورة قاجاریـه«. پایاننامـه کارشناسیارشـد.
8
تهـران: دانشـگاه تربیـت مدرس.
9
حسـینی، سیدهاشـم. )1381« .)بررسـی کتیبههـای مجموعـة آسـتان قـدس رضـوی در دورة صفـوی«. پایاننامـه
10
کارشناسیارشـد. تهـران: دانشـگاه تربیـت مـدرس.
11
رحیمــی، جــواد. )1393« .)رضــوان/ بیوکــی، محمدحســن«. دایرةالمعــارف آســتان قــدس رضــوی. مشــهد: بنیــاد
12
پژوهشهــای اســامی آســتان قــدس رضــوی، 502-501.
13
رضاقلی هدایت. )1338 .)تاریخ روضه الصفای ناصری. تصحیح جمشید کیانفر. تهران: اساطیر.
14
صحراگـرد، مهـدی. )1392 .)شـاهکارهای هنـری در آسـتان قـدس رضـوی: کتیبههـای مسـجد گوهرشـاد. مشـهد:
15
مؤسسـه آفرینشهـای هنـری آسـتان قـدس رضـوی و بـه نشـر.
16
صحراگــرد، مهــدی. )1395 .)شــاهکارهای هنــری در آســتان قــدس رضــوی: کتیبههــای صحــن عتیــق. مشــهد:
17
مؤسســه آفرینشهــای هنــری آســتان قــدس رضــوی.
18
صحراگــرد، مهــدی. )1395 .)شــاهکارهای هنــری در آســتان قــدس رضــوی: کتیبههــای صحــن جدیــد. مشــهد:
19
مؤسســه آفرینشهــای هنــری آســتان قــدس رضــوی.
20
ضیایــی، هوالســو؛ و بهــزاد نعمتــی. )1393« .)حجرههــای حــرم«. دایرةالمعــارف آســتان قــدس رضــوی. مشــهد:
21
بنیــاد پژوهشهــای اســامی آســتان قــدس رضــوی، 431-429.
22
عطاردی، عزیز اهلل. )1371 .)تاریخ آستان قدس رضوی. مشهد: عطارد.
23
فاضلبسـطامی، نوروزعلـی. )1390 .)فـردوس التواریـخ. تصحیـح رضـا اکرمـی. تهـران: کتابخانـه مجلـس شـورای
24
اسالمی.
25
قلیچخانــی، حمیدرضــا. )1386« .)درخشــانترین خوشــنویس دربــار شــاهعباس، علیرضــا عباســی«. مجموعــه
26
مقـاالت همایـش خوشنویسـی مکتـب اصفهـان. بهکوشـش مهـدی صحراگـرد. تهـران: فرهنگسـتان هنـر، 72-51.
27
قمی، قاضی احمد. )1383 .)گلستان هنر. تصحیح احمد سهیلی خوانساری. تهران: کتابخانه منوچهری.
28
کشــاورز، حســن )1393« .)ســاختار خــط نســتعلیق در کتیبههــای حــرم رضــوی«. پایاننامــه کارشناسیارشــد.
29
تهـران: دانشـگاه سـوره.
30
مایلهــروی، نجیــب. )1382« .)کتابــی نــه ســمنزاری دلآویــز«. خوشنویســی و فرهنــگ اســامی. ترجمــه اســداهلل
31
آزاد. مشــهد: بنیــاد پژوهشهــای اســامی آســتان قــدس رضــوی.
32
محمــدی، رضــا. )1389« .)بررســی کتیبههــای ســردر منــازل تهــران«. پایاننامــه کارشناسیارشــد. تهــران:
33
دانشــگاه شــاهد.
34
معتقدی، کیانوش. )1394 .)کتیبههای نستعلیق تهران. تهران: سازمان زیباسازی شهر تهران.
35
معتقــدی، کیانــوش. )1395« .)مطالعــه ویژگیهــای تاریخــی، هنــری و سبکشناســی کتیبههــای نســتعلیق ســنگی
36
فصلنامة دانشگاه هنر | شماره 30 | دی 1399
37
نامۀ هنرهای تجسمی و کاربردی88
38
سـردر بناهـای قزویـن )دوره قاجـار(«. چیدمـان. )شـماره 15 ،)28-39.
39
هاشــمینژاد، علیرضــا. )1384« .)معرفــی یکــی از قدیمیتریــن کتیبههــا بــه خــط نســتعلیق«. مطالعــات ایرانــی.
40
)شــماره 7 ،)258-245.
41
هاشمینژاد، علیرضا. )1393 .)سبکشناسی خوشنویسی قاجار. تهران: متن.
42
وحیدیــان، تقــی. )1341« .)کتیبههــای آســتان قــدس )کتیبــة ازارة گنبــد حاتــم خانــی(«. نامــه آســتان قــدس.
43
)شــماره12 ،)58-62.
44
وحیدیـان، تقـی. )1342« .)کتیبههـای آسـتان قـدس )کتیبـة ازارة دارالسـعاده(«. نامـه آسـتان قـدس. )شـماره 15 ،)
45
.“Iṣfahān and Shīrāz from Studies Case: Epigraphs Qājār Reading). “2013 (Bavand, Behpoor
46
.Schick Cemil Irvin and M, Gharipour: Ed, world Muslim the in Architecture and Calligraphy
47
.Press University E
48
ORIGINAL_ARTICLE
منظر و معماری بومی در طراحیهای سهراب سپهری
مجموعۀ متنوعی از طراحیها و نقاشیها سهراب سپهری برجای مانده که هر یک در جای خود ارزش مطالعه و بررسی را دارند. بااینحال، طراحیهای او کمتر موردتوجه پژوهشگران بوده است. این آثار منبع مهمی در خوانش منظر و معماری بومی عصر او هستند. از آنجا بخش مهمی از میراث طبیعی و معماری ما به دلیل رشد شتابان شهرنشینی، خشکسالی و بحرانهای اقلیمی در معرض نابودی قرار دارند، آثار سپهری را میتوان بخشی از اسناد میراث بومی دانست. هدف این پژوهش شناسایی ساختار ترکیببندی آنها و تحلیل مفاهیم فضایی-مکانی موجود در آنهاست. روش این پژوهش کیفی و مبتنی بر توصیف و تحلیل است. برای این کار مجموعهای از 145 طرح که در واپسین سالهای حیات وی از مناظر گوناگون تهیهشدهاند، انتخاب گردیده است. خوانش هر اثر شامل شناسایی عناصر و اجزاء تشکیلدهنده طراحی، شناسایی جزئیات، میزان و شیوه پرداخت اجزاء و کیفیتهای نمایشی آنها است. نتایج نشان دادند که اجزای سازندۀ منظر و معماری بومی شامل «کوه»، «درخت» و «معماری» هستند و ساختار غالب در بازنمایی منظر طبیعی در این طرحها شامل ترکیببندی کوهها و تپهها بهصورت قطر راست است. منظر بومی بازنمایی شده در این آثار، نوعی چشمانداز درهمبافته و مرکب است؛ «آبادی» و «خانه» دو گونه معماری بازنماییشده هستند.
http://vaa.journal.art.ac.ir/article_832_d994a45e78bd261dd5e8138b41c43f37.pdf
2020-12-21
89
112
10.30480/vaa.2020.2736.1423
سهراب سپهری
طراحی
طبیعت
معماری بومی
ترکیببندی
علی
اسدپور
asadpour@shirazartu.ac.ir
1
گروه معماری داخلی، دانشگاه هنر شیراز، شیراز، ایران
LEAD_AUTHOR
فهرست منابع
1
ان درودی، اله ام؛ و بت ول صح راکاران. )1396« .)اصـول و راهبردهـای حفاظـت از منظـر فرهنگـی باغسـتان بومـی
2
تاریخـی شـهر قزویـن بـا تمرکـز بـر میـراث مصنـوع«. صفـه. )شـماره 79 ،)110-93.
3
انوش یروانی، علیرض ا؛ و الل ه آتش ی. )1391« .)تحلیـل تطبیقـی و بینارشـتهای شـعر و نقاشـی در آثـار سـهراب«.
4
پژوهشهــای زبــان و ادبیــات تطبیقــی. )شــماره 9 ،)1-24.
5
حری ری، خلی ل؛ و محمدعل ی ضیائیعلیش اه. )1392« .)بررســی و مقایســه آرامنشــهر ســهراب و پــاد آرمانشــهر
6
طاهـره صفـار زاده«. ادب و عرفـان. )شـماره 11 ،)205-190.
7
حس نلی، کاووس؛ و مصطف ی صدیق ی. )1382« .)تحلیــل رنــگ در ســرودههای ســهراب ســپهری«. دانشــکده
8
ادبیــات و علــوم انســانی دانشــگاه شــهید باهنــر کرمــان. )شــماره 10 ،)103-61.
9
خزاعیفـر، علـی. )1385« .)س هراب س پهری و ویلی ام وردزوورث دو ش اعر وح دت وج ودی«. نامـه فرهنگسـتان.
10
)شـماره 30 ،)83-59.
11
رزاقیاص ل، س ینا؛ و امی ن مه راد. )1391« .)انطبـاق ماهـوی میـان مضامیـن شـهر و طبیعـت در اشـعار سـهراب
12
سـپهری بـا اندیشـمندان حـوزه طراحـی محیطـی«. مطالعـات شـهری. )شـماره 5 ،)79-73.
13
رســمی، ســکینه. )1389« .)همپیونــدی درخــت و اشــراق و بازتــاب آن در شــعر ســهراب ســپهری«. زبــان و ادب
14
فارســی. )شــماره 220 ،)43-65.
15
رضوانی ان، قدیس ه؛ و فاطم ه هدایتن ژاد. )1394« .)بررســی تطبیقــی مؤلفههــای رمانتیــک در شــعر ســهراب
16
ســپهری و ویلیــام بلیــک«. ادبیــات تطبیقــی. )شــماره 13 ،)121-101.
17
سپهری، سهراب. )1369 .)اطاق آبی به همراه دو نوشته دیگر. تهران: سروش.
18
سپهری، سهراب. )1371 .)نقاشیها و طرحهای سهراب سپهری. بهکوشش پیروز سیار. تهران: سروش.
19
شامیانس اروکالئی، اکب ر؛ و حمی را علی زاده. )1393« .)طبیعــ و تخی ل در ش عر سـپهری و سـینمای کیارسـتمی«.
20
پژوهشهـای ادبیـات تطبیقـی. )شـماره 2 ،)79-104.
21
شــریفیان، مهــدی. )1384« .)نم اد در اش عار س هراب س پهری«. پژوهشــنامه علــوم انســانی. )شــماره 46-45 ،)
22
ش ریفیان، مه دی؛ و یوس ف داربی دی. )1386« .)بررسـی سـمبلهای سـیب، کبوتـر، گل سـرخ و نیلوفـر در اشـعار
23
سـهراب سـپهری«. دانشـکده ادبیـات و علـوم انسـانی دانشـگاه شـهید باهنـر کرمـان. )شـماره 21 ،)84-60.
24
صدرائـی، رقیـه. )1396« .)بازتـاب مکتـب رمانتیسـم در شـعر سـهراب سـپهری«. مطالعـات زبـان و ادبیـات غنایـی.
25
)شـماره 23 ،)46-33.
26
قاس مزاده، س ید عل ی؛ و ناص ر نیکوبخ ت. )1382« .)روانشناسـی رنـگ در اشـعار سـهراب سـپهری«. پژوهشهـای
27
ادبـی. )شـماره 2 ،)156-145.
28
کریمیفیروزجائ ی، عل ی؛ و هم کاران. )1396« .)دیــدگاه هنری-جغرافیایــی ســهراب ســپهری بــه مقولــه شــهر و
29
معمــاری«. مدیریــت شــهری. )شــماره 48 ،)433-444.
30
ملا ابراهیم ی، ع زت؛ و هم کاران. )1392« .)بررســی تطبیقــی طبیعتگرایــی در اندیشــههای ســهراب ســپهری و
31
فصلنامة دانشگاه هنر | شماره 30 | دی 1399
32
نامۀ هنرهای تجسمی و کاربردی112
33
جبـران خلیـل جبـران«. ادب عربـی. )شـماره 1 ،)235-213.
34
نعمتـی، فـاروق. )1391« .)در جسـتجوی ناکجاآبـاد )بررسـی تطبیقـی آرمانشـهر در شـعر جبـران خلیـل جبـران و
35
س هراب س پهری(«. زبـان و ادب فارسـی. )شـماره 12 ،)171-152.
36
.Press University Agricultural China: Beijing. landscape vernacular of Design). 2003. (L, Liu
37
of Journal”. Architecture Vernacular and Conservation teaching). “2011. (M, Philokyprou
38
.24-7), 17 vol. (Conservation Architectural
39
-175), 21 vol. (Research Landscape”. garden vernacular the Researching). “1996. (J, Roberts
40
of process the during landscape vernacular of tection pro and development the). “2011. (L, Xu
41
.(39 vol. (Sciences Agricultural Anhui of Journal”. tourism v
42
ORIGINAL_ARTICLE
بلاغت دیداری در خودنگارههای فریدا کالو
فریدا کالو سبکی شخصی، بومی و خام برپایه الهام از فرهنگ عامیانه و سنتهای کهن زادگاهش بنا کرد تا افکارش در باب هویت، جنسیت، طبقه، نژاد و وضعیت پسااستعماری مکزیک را روایت کند. کارهای فریدا ژرف، چندلایه، نمادین و بارور از مفاهیم پنهان هستند؛ از اینرو نمیتوان با نگاهی گذرا به مفاهیم ضمنی آثارش دست یافت. مقاله حاضر برای بازخوانی این لایههای دلالتی پنهان، از روش تحلیل بلاغت دیداری بهره گرفته است. این پژوهش، یک موردکاوی در حوزه نشانهشناسی دیداری با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی و هدف توسعهای است که دادههای کیفی آن به شیوه اسنادی دادهاندوزی شدهاند. از میان 55 نمونه خودنگاره فریدا، 8 اثر بهروش نمونهگیری هدفمند برگزیده شدهاند تا برای کشف آرایههای بلاغی و شیوههای رمزگذاری او مورد تحلیل قرار گیرند. کنت بورک پرکاربردترین آرایههای بلاغی را چهار آرایه اصلی مانندگویی، مجاز، بخشگویی و طعنه میداند. از این میان، فریدا آرایه مانندگویی را در خودنگارههایی همچون رویا و آهوی زخمی بهکار برده است. آرایه مجاز را در دو فریدا و اندیشیدن درباره مرگ میتوان باز یافت. آرایه بخشگویی را میشود در خودنگاره در مرز مکزیک و ایالات متحده و نیز در نقاشی ریشهها دید. همچنین آرایه طعنه در پیراهن من آنجا آویخته است و خاطره دیده میشود.
http://vaa.journal.art.ac.ir/article_834_c516845a8ca271471d77bb68841f5f8c.pdf
2020-12-21
113
138
10.30480/vaa.2020.2761.1426
نشانهشناسی دیداری
بلاغت دیداری
آرایههای بلاغی
فریدا کالو
فراواقعگرایی
صدرالدین
طاهری
s.taheri@aui.ac.ir
1
استادیار گروه پژوهشهای عالی هنر و کارآفرینی، گروه پژوهش هنر، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران
LEAD_AUTHOR
الجاحظ، ابیعثمان عمرو. )1418 .)البیان و التبیین. تحقیق عبدالسالم محمد هارون. قاهره: مکتبه الخانجی.
1
الرادویانی، محمد بن عمر. )۱۳۶۲ .)ترجمان البالغه. بهکوشش احمد آتش. تهران: اساطیر.
2
حافظنیا، محمدرضا. )1393 .)مقدمهای بر روش تحقیق در علوم انسانی. تهران: سمت.
3
رازی، شـمسالدین محمـد. )1387 .)المعجـم فـی معاییـر اشـعار العجـم. تصحیـح عالمـه محمـد قزوینـی و مقابلـه
4
مـدرس رضـوی. تهـران: زوار.
5
رامیتبریــزی، شــرفالدین حســن. )1385 .)حقایــق الحدائــق. تصحیــح ســید محمدکاظــم امــام. تهــران: دانشــگاه
6
تهـران.
7
صفا، ذبیحاهلل. )1347 .)تاریخ ادبیات در ایران. ج۱ .تهران: فردوس.
8
طاهــری، صدرالدیــن. )1397الــف(. »تحلیــل نشانهشــناختی رویارویــی دوگانهــا در نگارههــای نســخه رامایانــای
9
میــوار«. شــبهقاره. )شــماره 8 ،)137ـ153.
10
طاهــری، صدرالدیــن. )1397ب(. »تحلیــل نشانهشــناختی روایــت اقلیــت دوچنــدان در هنــر لورنــا سیمپســون«. زن
11
در فرهنـگ و هنـر. )شـماره 3 ،)333ـ350.
12
محمدپور، احمد. )1392 .)روش تحقیق کیفی، ضد روش. تهران: جامعهشناسان.
13
نظری، علیاشرف. )1396 .)روش پژوهش و نگارش علمی: راهنمای عملی. تهران: دانشگاه تهران.
14
واعظکاشــفی ســبزواری، کمالالدیــن حســین )1369 .)بدایعاالفــکار فــی صنایعاالشــعار. ویراســته و گــزارده میــر
15
جاللالدیـن کـزازی. تهـران: مرکـز.
16
وطــواط، رشــیدالدین محمــد. )1362 .)حدایقالســحر فــی دقایقالشــعر. تصحیــح عبــاس اقبــال. تهــران: ســنایی و
17
طهـوری.
18
.sicsClas Penguin: London.), transl (tancred-Lawson Hugh. Rhetoric of Art the). 1992. (Aristotle
19
Machismo of Development: Machismo of Conception Fuller a toward). “2008. (M, Arciniega
20
.33-19), 55 vol. (Psychology Counseling of Journal”. Scale Caballerismo and
21
.Press California of University: Berkeley. thinking Visual). 1969. (R, Arnheim
22
:culture Mediating”. prophecy to poetry From: advertising) in (of art the). “1994. (D, Bachand
23
.Guernica: Montréal, representation of politics the
24
A: Frontiers”. Reading Feminist Contemporary A: Kahlo Frida). “1993 (Elizabeth, Bakewell
25
.189-165), 13 vol. (Studies Women of Journal
26
critical A: world visual a in rhetoric Visual”. image the of Rhetoric). “2004/1964. (R, Barthes
27
.s’Martin. St/Bedford: York New. sourcebook
28
:Berlin. advertising of semiotics the: signs Persuasive). 2002. (M, Danesi and., R, Beasley
29
.Gruyter de Mouton
30
the: Park University. action civic and rhetoric Visual: peace for Posters). 2015. (W. t, Benson
31
.Press University State Pennsylvania
32
.Penguin: Harmondsworth. seeing of Ways). 1972. (J, Berger
33
.Press University Columbia: York New. languages visual of semiotics the). 2002. (C, Bogdan
34
فصلنامة دانشگاه هنر | شماره 30 | دی 1399
35
نامۀ هنرهای تجسمی و کاربردی136
36
.“Diagrams Rose the in Rhetoric Visual s’Nightingale Florence). “2005 (Lee, Brasseur
37
.182-161), 14 vol. (Quarterly Communication technical
38
Art and Feminism: Discourse Expanding the). 1992. (Garrard Mary and, Norma, Broude
39
.Editions Icon: York New. History
40
Advertising Global and Rhetoric Visual). “2006. (Oliver-Buchanan Margo and, Sandy, Bulmer
41
.61-49), 12 vol. (Communications Marketing of Journal”. Imagery
42
.438-421), 3 vol, (Review Kenyon the”. tropes Master Four). “1941 (Kenneth, Burke
43
.telPres: York New. Face to Face: Kahlo Frida). 2012 (Frances Borzello and, Judy, Chicago
44
Oxford. Analysis Feminist A: Body the and Imagination Religious). 1994. (M Paula, Cooey
45
.Press University
46
.Ava: York New. arts visual the in semiotics to Introduction: signs Visible). 2010. (D, Crow
47
.www, Encyclopedias Research Oxford”. Semiotic and Rhetoric Visual). “2017. (M, Danesi
48
.2020, 6 May: Retrieved, com.oxfordre
49
.Abrams: York New. Kahlo Frida). 2005.) (Ed (Emma, Dexter
50
:York New. Art and Life her in triumph and torment: Kahlo Frida). 1991 (Malka, Drucker
51
.Books Bantam
52
Chicago of University: Chicago. Movement Surrealist the of History). 2002 (Gerard, Durozoi
53
Rosario and Kahlo Frida: Veins Human of Mire the and Fury the). “2004 (Ronald, Friis
54
.61-53), 87 vol. (Hispania”. Castellanos
55
of transformation a toward: Rhetoric Visual of Study the Framing). “2004. (K. S, Foss
56
.Erlbaum Lawrence: Jersey New. Rhetorics Visual Defining”. theory Rhetorical
57
,theory: communication visual of Handbook”. rhetoric visual of theory). “2005. (K. S, Foss
58
.Routledge: London. media and, methods
59
our overwhelms sounds and images of torrent the How: unlimited Media). 2001. (t, Gitlin
60
.Picador: York New. lives
61
.rhetorics visual for approach materialist new A: rhetoric with life Still). 2015. (L, Gries
62
.Press University State Utah: Logan
63
.Merrell: York New. Herself of Song: Kahlo Frida). 2008. (Salomon, Grimberg
64
.Larousse: Paris. rhetoric general A). 1970. (µ Group
65
.Seuil: Paris. image’l de rhétorique une Pour: visuel signe du traité). 1992. (µ Group
66
of Aspects: text and Context Language). 1985. (Hasan Ruqaiya and., K. A Michael, Halliday
67
.Press University Deakin: Victoria. Perspective Semiotic Social a in Language
68
Political and Indigenity: Paintings s’Kahlo Frida in Imagery Aztec). “1991. (Janice, Helland
69
.13-8), 11 vol. (Journal Art s’Woman”. Commitment
70
.Perennial Harper: York New. Paintings the: Kahlo Frida). 1993. (Hayden, Herrera
71
بالغت دیداری در خودنگارههای فریدا کالو
72
نامۀ هنرهای تجسمی و کاربردی137
73
Lawrence: Mahwah. rhetorics visual Defining). 2004.) (Eds. (Helmers. M and, A. C, Hill
74
.“Expressions as Memes Circulating: Rhetoric Visual of Modes the). “2014. (S Eric, Jenkins
75
.466-442), 100 vol. (Speech of Journal Quarterly
76
.design visual of grammar the: images Reading). 1996. (Leeuwen van. theo and, G, Kress
77
.Routledge: London
78
.Design Visual of Grammar the: Images Reading). 2006. (Leeuwen van. theo and, G, Kress
79
.Routledge: York New
80
structural and Conceptual: rhetoric visual Classifying). “2008. (Schilperoord. J and, A, Maes
81
.Sharpe: Armonk”. rhetoric visual classifying and interpreting in heuristics
82
,Interpretive-text: Advertising in Rhetoric Visual). “1999. (Mick D and, E, McQuarrie
83
.54-37), 26 vol. (Research Consumer of Journal”. Analyses Response-Reader and, Experimental
84
century-twentieth on essays: performatives, parables, tropes). 1991. (Hillis Joseph, Miller
85
.Press University Duke: Durham, literature
86
and Questions Continuing: Communication in Rhetoric Visual). “2008. (C Lester, Olson
87
.Culture Visual and Communication in Reader A: Rhetoric Visual”. Issues Contemporary
88
.Publications Sage: Oaks thousand
89
.“Daughter s’India and Akku in Rhetoric Visual of Study A). “2015. (P, Ponnivalavan
90
.221-210), 15 vol. (India in Language
91
University Indiana: Bloomington. language visual of Semiotics). 1990. (F, Martin-Saint
92
:Cambridge. 8-1. Vols, Peirce Sanders Charles of papers Collected). 1958-1931. (S. C, Peirce
93
.Press University Harvard
94
Institute Detroit: Detroit. Detroit in Drama High: Frida and Diego). 2015. (Mark, Rosenthal
95
technical”. Images Configuring of Art the and Rhetoricians technical). “2002. (Carlos, Salinas
96
.183-165),11 vol. (Quarterly Communication
97
,(70 vol. (Semiotica”. signs visual of classification a For). “1988. (L. M, Braga-Santaella
98
.Payot: Paris. générale linguistique de Cours). 1916. (F, Saussure
99
.“Culture Popular in Lolitas: Innocence of Rhetoric Visual the). “2011. (L Shari, Savage
100
.112-101), 37 vol. (Research Arts Visual
101
:Berlin. semiotics visual in Advances). 1994.). (Eds. (Sebeok-Umiker. J and, A. t, Sebeok
102
.Gruyter de Mouton
103
relevance its and heritage semiotic the into Inquiries: concepts Pictorial). 1989. (G, Sonesson
104
.Press University Lund: Lund. world visual the of analysis the for
105
فصلنامة دانشگاه هنر | شماره 30 | دی 1399
106
نامۀ هنرهای تجسمی و کاربردی138
107
:Højbjerg. representation visual of semiotics the: images Appropriating). 2009. (K, tomaselli
108
.Press Intervention
109
.Books Icon: London. images Reading). 1996. (P, trifonas
110
.Prestel: Munich. know should you artists women 50). 2008. (Christiane, Weidemann
111
.Books Chronicle: Francisco San. Anguish of Brush the: Kahlo Frida). 1990. (Martha, Z
112
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل مضمونی نگاره های «رویارویی اژدهااوژن با اژدها» نمونه موردی(رویارویی اسفندیار با اژدها) در نسخ خطی مصور شده در عصر ایلخانی
نقاشی ایرانی در نگاه نخست تصویرسازی غیرواقعگرایانهای براساس منابع ادبی و تاریخی است، اما نقاش تنها تصویرساز اشعار و روایات نیست بلکه بنمایه و مفهومی از دل داستان بیرون کشیده و به نمایش میگذارد. هنرمند در اثر ایجاد معنا میکند و مخاطب را برای دستیابیِ حقیقت به چالش میکشد. رویارویی با اژدها از موضاعاتی است که در تاریخ نگارگری با مضامین مختلف حماسی، مذهبی و قهرمانهای مختلف به تصویر درآمده است. تعداد زیاد نگاره با این مضمون، امکانی فراهم آورده که با تطبیق نمونههای متعدد به چگونگی ارتباط نقوش و ویژگیهای هنری در مکاتب مختلف و در کنار آن مفاهیم درونی این مضامین پیبرد. "رویارویی اسفندیار با اژدها" از موضاعاتی است که به رویاروی شاهزاده ایرانی با اژدها میپردازد. هدف از این مقاله، مطالعه اسناد و دست یابی به مضمون آثار و تحلیل آن است. نتیجه در مطالعه 4 مجلس نگارگری نشان میدهد هر تصویر محصول ترکیبی از روایات ادبی و انتزاع ذهن و سابقه ناخودآگاه ذهنی هنرمند است که توانسته به خوبی تصویر و نشان ذهنیاش را در تصویرنگاری شاهنامه پیاده کند. در این مقاله کوشش شده است هدف نگارگران از به تصویر کشیدن نگاره رویارویی اسفندیار با اژدها را به عنوانی اصلی که دریافت آن دلیلی است بر حجم عظیم نگارههایی با این مضمون تصویر شده را توجیه کند.
http://vaa.journal.art.ac.ir/article_835_38ba3b9587cd9c076bd5734e38040ead.pdf
2020-12-21
139
164
10.30480/vaa.2020.2439.1376
"شاهنامه فردوسی"
"هنرمند نگارگر ایرانی"
"اسفندیار"
" اژدها"
"معانی رمزی"
مریم
شفیعی علویجه
mrm.aryanart@gmail.com
1
دانش آموخته ایرانشناسی، بنیاد ایران شناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
LEAD_AUTHOR
بهمن
نامور مطلق
b_nmotlagh@sbu.ac.ir
2
دانشیار دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
AUTHOR
آموزگار، ژاله. )1380 .)تاریخ اساطیری ایران. تهران: سمت.
1
آیدانلو، سجاد. )1393« .)اسفندیار، ایزد گیاهی؟«. پژوهشهای ادبی. )شماره 45 ،)9-46.
2
احمدیپیـام، رضـوان. )1393« .)بررسـی نقـوش پرچـم در نگارههـای شـاهنامه طهماسـبی و بایسـنقری«. پژوهـش
3
هنر. )شــماره 5 ،)52-45.
4
باغدارسیان، ادیک. )1380 .)تاریخ کلیسای ارمنی. تهران: احسان.
5
بهار، مهرداد. )1393 .)پژوهشی در اساطیر ایران. تهران: آگه.
6
بلخاریقهی، حسن. )1384 .)مبانی عرفانی هنر و معماری اسالمی. دفتر دوم. تهران: سوره مهر.
7
پاکباز، رویین. )1383 .)دایرهالمعارف هنر. ج4 .تهران: فرهنگ معاصر.
8
پوپ، آرتور اپهام. )1378 .)سیری در هنر ایران ج4 .زیر نظر سیروس پرهام. تهران: علمی فرهنگی.
9
حسـینی، سیدهاشـم. )1390« .)بازتـاب و تحلیـل نـگاره اژدهـا در سـفالینهها و کاشـیهای دوره اسـامی«. نگـره.
10
)شـماره 19 ،)62-49.
11
خالقیمطلق، جالل. )1367« .)ببر بیان )رویین تنی و گونه آن(«. ایراننامه. )شماره 23 ،)382-416.
12
خالقیمطلق، جالل. )1393« .)شاهنامه ابوالقاسم فردوسی«. پیرایش جالل خالقی مطلق. تهران: سخن.
13
رضایــی دشــت ارژنــه، محمــود. )1388« .)رســتم اژدهاکــش و درفــش اژدهاپیکــر«. پژوهشهــای ادبــی. )شــماره
14
24 ،)53-80.
15
رضایــی دشــت ارژنــه، محمــود. )1394« .)نقــد و بررســی برخــی از ژرفســاختهای اســطورهای اســفندیار«.
16
مطالعــات ایرانــی. )شــماره 28 ،)112-89.
17
سـرکاتی، بهمـن. )1357 .)پهلـوان اژدرکـش در اسـاطیر و حماسـه ایـران، شـاهنامه فردوسـی و شـکوه پهلوانـی.
18
تهـران: سـروش.
19
شایگان، داریوش. )2535/1233 .)بتهای ذهنی خاطره ازلی. تهران: امیرکبیر.
20
عبدی، ناهید. )1390 .)درآمدی بر آیکونولوژی. تهران: سخن.
21
عفیفی، رحیم. )1374 .)اساطیر و فرهنگ ایران در نوشتههای پهلوی. تهران: توس.
22
قلیـزاده، خسـرو؛ و سـحر نوبخـت. )1393« .)نقـد و بررسـی رونـد تکامـل شـخصیت قهرمـان در هفتخـان رسـتم
23
و اسـفندیار بـر اسـاس نظریـه یونـگ«، زبـان و ادبیـات فارسـی. )شـماره 77 ،)237-270.
24
کوپر، جی.سی. )1379 .)فرهنگ مصور نمادهای سنتی. ترجمه ملیحه کرباسیان. تهران: قرشاد.
25
مختاریان، بهاره. )1395 .)نظریه و روش در تحلیل و تفسیر تصویر. تهران: فرهنگستان هنر.
26
گری، بازیل. )1369 .)نقاشی ایران. ترجمه عربعلی شروه. تهران: عصر جدید.
27
زاویـه، سـعید؛ و مافیتبـار دادشـی. )1389« .)تحلیـل مضمونـی چنـد نمونـه از نگارههـای گـذر سـیاوش بـر آتـش
28
در شـاهنامه فردوسـی«. ادبیـات عرفانـی و اسـطوره شـناختی. )شـماره 21 ،)122-93.
29
محمـودی فتانـه. )1378« .)داسـتان اسـکندر در مضامیـن تصویـری شـاهنامه بـزرگ ایلخانـی«. هنـر. )شـماره 77 ،)
30
هادیمنش، ابوالفضل. )1383« .)پرچمداری از جاهلیت تا عاشورا«. مبلغان. )شماره 63 ،)55-39.
31
هوهنهگر، آلفرد. )1366 .)نمادها و نشانهها. ترجمه علی صلحجو. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی.
32
یارشاطر، احسان. )1383 .)تاریخ ملی ایران. پژوهش دانشگاه کمبریج.
33
tmh.gold-hasanlu/hasanlu/toric20prehis%regional/info.tlasirana://tpsth
34
فصلنامة دانشگاه هنر | شماره 30 | دی 1399
35
نامۀ هنرهای تجسمی و کاربردی164
36
/org.ashmolean.collections://http
37
/org.lacma.collections://https
38
وبسایت موزه ایران باستان fa/ir.irannationalmuseum://http
39
/edu.si.freersackler.www://https
40
/uk.ac.cam.caret.shahnama://http
41
/ ie.chesterbeatty://https
42
/org.dma.collections://https
43
tsmanuscrip-persian/guides-tioncollec/uk.bl.www://tpsth
44
tiontraillus-book-iii-khanids-il/ticlesar/org.iranicaonline.www://tpth
45
/org.agakhanmuseum://https
46