TY - JOUR ID - 1003 TI - گونه‌شناسی شکل قاب و تحلیل تاثیر آن بر حسن‌وضع در کتیبه‌های نستعلیق بناهای دوره صفوی JO - نامه هنرهای تجسمی و کاربردی JA - VAA LA - fa SN - 2717-1272 AU - خسروی بیژائم, فرهاد AD - استادیار گروه کتابت و نگارگری، دانشکده صنایع دستی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران Y1 - 2022 PY - 2022 VL - 15 IS - 35 SP - EP - KW - خوشنویسی صفوی KW - کتیبه‌های نستعلیق KW - قاب کتیبه KW - حُسن‌وضع KW - کرسی نستعلیق DO - 10.30480/vaa.2021.3672.1608 N2 - بخش قابل توجهی از آثار خوشنویسی ایران، در قالب کتیبه‌نگاری نستعلیق دیده می‌شود که در تزئینات معماری دوره صفوی با پیشرفت‌هایی همراه بوده‌است. از وجوه قابل تامل این آثار، تنوع شکل قاب‌بندی‌ها است که ناخواسته بر بخشی از اصول و قواعد خوشنویسی مانند حسن‌وضع تاثیرگذار بوده‌است. پرسش‌های پژوهش بدین قرار است: شکل قاب‌بندی‌های کتیبه‌های نستعلیق بناهای دوره صفوی، در چند گونه قابل دسته‌بندی است؟ و چه تاثیری بر قاعده کرسی و ترکیب در خوشنویسی این آثار داشته است؟ در راستای رسیدن به پاسخ، کتیبه‌های نستعلیق بناهای صفوی مورد مطالعه کتابخانه‌ای و میدانی قرارگرفته و جهت جلوگیری از تکرار نمونه‌های مشابه، از هر گونه، یک مورد آن در نتیجه‌گیری استفاده گردیده‌است. نتایج بیانگر آن است که آثار در قالب دو گونه عمده "کتیبه‌های یکپارچه" و "کتیبه‌های قاب‌بندی" قرار می‌گیرند. کتیبه‌های یکپارچه، در دو گروه چهارگوش و محرابی، و کتیبه‌های قاب‌بندی در سه گروه: چهارگوش، ترنج و سایر شکل‌ها، قابل تفکیک و طبقه‌بندی هستند. تاثیر قاب بر حسن‌وضع در مواردی چون: عدم پایبندی به کرسی اصلی، تعدّد کرسی‌های اصلی، فشرده شدن سطر، جابجاکردن و سوارکردن حروف، تغییر اندازه یا شکل حروف مشهود است. قاب‌بندی‌های ترنجی در مقایسه با قاب‌های چهارگوش، از منظر ارتباط فضای منفی بین متن و قاب، همخوانی بیشتری دارند. همچنین، کوتاه شدن کشیده‌ها، فشرده شدن خُرداندام‌ها، کم شدن خلوت و بیاض، تغییر در اندازه یا حذف سرکش‌ها، بالارفتن دوایر، پرکردن فضای منفی داخل دوایر با حرف و نقطه؛ بخشی از مواردی است که در اثر تعدد کرسی به وجود آمده و بر ترکیب کلی اثر تاثیر مستقیم داشته است. UR - http://vaa.journal.art.ac.ir/article_1003.html L1 - http://vaa.journal.art.ac.ir/article_1003_78a5bc222b1333b6f05a7e7faaa13da2.pdf ER -