نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• علیرضا شیخی ¹
• مرضیه اسماعیلی ²

¹ استادیار دانشکده هنرهای کاربردی، دانشگاه هنر، تهران، ایران

² فارغ التحصیل کارشناسی ارشد صنایع دستی، دانشکده هنرهای کاربردی، دانشگاه هنر، تهران، ایران

چکیده

پیکره نگاری در منسوجات ایرانی سابقه‌ای دیرین داشته و بخش مهمی از نقشمایه‌های تزئینی منسوجات ایران باستان را دربر می‌گرفته است. با روی کار آمدن اسلام و مطرح شدن ممنوعیت صورت‌گری در آثار هنری، خط به عنوان جایگزین نقوش انسانی و به عنوان تزئین غالب تا اواخر قرن نهم هجری، در اغلب منسوجات به کار رفت. از اواخر قرن نهم هجری به ویژه در عهد صفوی، گرایش به سنت‌های تصویری ایران باستان افزایش یافته و پیکره‌نگاری در منسوجات به شیوه‌های گوناگون رواج می‌یابد. در این میان، گروهی از پارچه‌ها با نقوش انسانی موجود هستند که نقشمایه آنها دربرگیرنده موضوع به اسارت گرفتن اسیران توسط سربازان است. هدف مقاله حاضر، بررسی منسوجات صفوی حاوی نقش سرباز و اسیر و تحلیل و تفسیر آثار با در نظرداشتن شرایط سیاسی - اجتماعی دوره صفوی است. از این‌رو پاسخ به این پرسش‌ مد نظر است: آیکونولوژی نقش سرباز و اسیر در منسوجات صفوی بر کدام مفاهیم فرهنگی و اجتماعی دلالت دارد؟ پارچه‌های حاوی نقش سرباز و اسیر واجد چه ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی است؟ روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و مطالب به صورت مطالعات کتابخانه‌ای گردآوری شده است. با بررسی نمونه‌های موجود در موزه‌های داخل و خارج از ایران مشخص شد که محتوای نقوش این دسته از منسوجات در ارتباط مستقیم با شرایط سیاسی– اجتماعی دوره صفوی بوده و احتمالا اغلب این قطعات با هدف استفاده به صورت دیوارکوب و در مواردی با هدف پوشش برای اشخاص بلندمرتبه طراحی شده و تولید آنها به نوعی با نمایش قدرت سیاسی شاهان صفوی در ارتباط بوده است.

کلیدواژه‌ها

• منسوجات صفوی
• نقوش انسانی
• سرباز و اسیر
• آیکونولوژی

موضوعات

• هنرهای تجسمی و کاربردی

عنوان مقاله [English]

Iconological analysis of soldier and captive motifs in eight pieces of Safavid textiles

نویسندگان [English]

• Alireza Sheikhi ¹
• Marziye Esmaeeli ²

¹

² Handicrafts, Faculty of Applied Arts, University of Art, Tehran, Iran.

چکیده [English]

Figural imagery has a long history in Iranian textiles and was an important part of the decorative motifs in Iranian ancient textiles. With the advent of Islam and the prohibition of the use of human imagery and figural motifs in artworks, Calligraphy was used as a substitute for human motifs and as the dominant decoration until the end of the ninth century AH. From the end of the ninth century AH, especially in the Safavid era, the tendency towards the visual traditions of ancient Iran has increased and figural imagery in textiles became popular in various ways. In the meantime, there is a group of fabrics with human motifs that their decorations include the subject of captivity which has never been seen in Iranian textile design. The purpose of this article is to study the Safavid textiles containing the motifs of soldiers and captives and to analyze and interpret them based on the socio-political conditions of the Safavid period. Therefore, answering these questions is intended: What factors led to the formation of this group of designs in the Safavid textiles? And what are the cultural and social characteristics of the fabrics containing the imagery of soldier and captive? The research method is descriptive-analytical and the information has been collected in the form of library studies. by examining the samples available in the museums inside and outside Iran, it was determined that The content of the designs of these textiles was directly related to the socio-political conditions of the Safavid period and the purpose of their production was probably to show the political power of the Safavid kings.Figural imagery has a long history in Iranian textiles and was an important part of the decorative motifs in Iranian ancient textiles. With the advent of Islam and the prohibition of the use of human imagery and figural motifs in artworks, Calligraphy was used as a substitute for human motifs and as the dominant decoration until the end of the ninth century AH. From the end of the ninth century AH, especially in the Safavid era, the tendency towards the visual traditions of ancient Iran has increased and figural imagery in textiles became popular in various ways. In the meantime, there is a group of fabrics with human motifs that their decorations include the subject of captivity which has never been seen in Iranian textile design. The purpose of this article is to study the Safavid textiles containing the motifs of soldiers and captives and to analyze and interpret them based on the socio-political conditions of the Safavid period. The research method is descriptive-analytical and the information has been collected in the form of library studies. by examining the samples available in the museums inside and outside Iran, it was determined that The content of the designs of these textiles was directly related to the socio-political conditions of the Safavid period and the purpose of their production was probably to show the political power of the Safavid kings.

کلیدواژه‌ها [English]

• Safavid textiles
• human motifs
• Soldier and captive
• Iconology