نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مدرس مدعو دانشگاه هنر اصفهان، استان اصفهان، شهر اصفهان

2 هیات علمی دانشگاه هنر اصفهان، دانشکده هنرهای تجسمی، استان اصفهان، شهر اصفهان

3 کارشناسی ارشد هنر اسلامی، دانشگاه هنر اصفهان، استان اصفهان، شهر اصفهان

چکیده

نگارش خط نستعلیق به لحاظ ارتباط تنگاتنگ با ادبیات و همچنین نمود جلوه های بصری ویژه، قرن ها استمرار
پیدا کرده است. این خط می تواند به عناصر اولیه تجزیه شود که اولین و مه مترین عنصر آن «نقطه » است.
نقطه علاوه بر نیاز کلمه در خواندن، نقش مهمی در هماهنگی و تقابل بین انرژی های تصویری در کلمه و سطر
دارد؛ لذا اهمیت نقش بصری نقطه بسیار مشهود است. هدف اصلی این مقاله عبارت است از بررسی نقش
نقطه از منظر اصول و مبانی هنرهای تجسمی در مقایسه ی آثار خط میرعمادالحسنی )هنرمند دوره صفوی)
و غلامحسین امیرخانی )شیوه غالب معاصر(، با توجه به مؤلفه هایی از قبیل( محور نقطه 2( شیب نقطه )در
دونقطه و س هنقطه( 3( وزن بصری نقطه. در این راستا به سؤالاتی نظیر: چگونگی توجه بیشتر در نحوه
نقطه گذاری با توجه به اصول و مبانی بصری در هریک از شیوه های مذکور، محور نقطه و همچنین چگونگی
رعایت شیب نقطه و وزن بصری نقطه و تفاوت های آن در دو شیو هی میرعمادالحسنی و غلامحسین امیرخانی
پاسخ داده شده است. روش به کار گرفته شده در این مقاله توصیفی- تحلیلی، از نوع مقایسه ای و از نظر
هدف کاربردی است. گردآوری داده ها به صورت کتابخانه ای و تحلیل نگارندگان با مقایسه تصویری آثار دو
هنرمند نامبرده صورت پذیرفته است. نتایج بررسی های پژوهش حاضر نشان می دهد که نحوه قرار گرفتن
محور نقطه ها، میزان شیب دونقطه و سه نقطه و همچنین وزن تصویری آن ها در شیوه میرعماد کاملاً منطبق
بر اصول و مبانی زیباشناسی بصری است که همین امر باعث افزایش حضور و تأثیر نقطه ها بین کلمات و
حروف نسبت به شیو ه امیرخانی می گردد؛ به بیان دیگر نقطه ها در خطوط میرعماد از شأن و منزلتی هم تراز
با حروف و کلمات برخوردارند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Visual representation of the point and space relationship in the Nastaliq line graphics, Safavid and contemporary practices (With emphasis on the works of Mir’jamad and Gholamhossein Amirkhani)

نویسندگان [English]

  • Roohollah Eshagh zade 1
  • Hamid Sadeghian 2
  • Elham Rohani esfahani 3

1

2

3

چکیده [English]

Nastaʿlīq (also anglicized as Nastaleeq) script has had continuity for centuries for its close relations
with literature and showing the special visual effects. This type of script can be broken up into primary
elements, the first and most important of which is the element of “point”. In addition to requiring them
in reading, points have important roles in coordination and contrasts between visual energies in a word
and in a line. Thus, the importance of the visual role of “points” is quite apparent. The considered aim
in this article is analyzing the role of “points” from the viewpoints of visual principles and basis. It
is also to compare the works done by Mir Emad Al-Hassani (Safavid era artist) and Gholam Hossein
Amirkhani (contemporary dominant style), with regards to the components such as 1) the axis of the
point, 2)the point slope (in two or three points), 3) the visual weight of the point. It is tried herewith
to answer the following questions:
- In which of the mentioned styles has placement of points been considered more, in
accordance with the visual principles and basis?
- What differences have the point axis, the point slope and the visual weight of the point in the
styles used by Mir Emad Al-Hassani and Gholam Hossein Amirkhani?
- To what extent is the basis and principle knowledge of visual arts important in placement of
“points” in a calligraphy?
The applied technique in this article is descriptive/analytical, and it is an applied study for its aim.
Collection of the data is done by library method, and the author’s analysis is done by comparison of
the works by the above-mentioned artists.
The results of the present studies show that the allocations of points’ axes, the points’ slopes in two or
three point basis, and their visual weight of the points in Mir Emad’s style are exactly in conformity
with the visual aesthetics principles. This causes the increasing presence and effects of points in the
letters and the words, as compared to Amirkhani’s style. In other words, “points” in MirEmad’s scripts
have equivalent importance and status with letters and words.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nastaʿlīq script
  • point
  • Mir Emad Al-Hasani
  • Gholam Hossein Amirkhani
- اسحاق زاده، روح الله. ) 1394 (. اصول و مبانی خط نستعلی . ق اصفهان: مهرآذین.
- امیرخانی 1، غلامحسین. ) 1376 (. چند برگی از قرآن مجی . د مشهد: کلهر.
- امیرخانی 2، غلامحسین. ) 1376 (. ترکی ببند محتش . م تهران: انجمن خوشنویسان ایران.
- امیرخانی، غلامحسین. ) 1369 (. ترجیع بند هات . ف تهران: انجمن خوشنویسان ایران. -
- امیرخانی، غلامحسین. ) 1379 (. آداب الخط امیرخان ، ی با توضیحاتی درباره ترکیب حسن وضع و
حسن تشکیل. تهران: انجمن خوشنویسان ایران.
- امیرخانی، غلامحسین. ) 1380 (. صحیفه هستی )منتخب آثار غلامحسین امیرخانی.( مشهد: کلهر.
- امیرخانی، غلامحسین. ) 1386 (. جلوه های نیاز مناجات منظوم منسوب به حضرت علی )ع.( تهران:
امیرخانی.
- ا.داندیس،دونیس. ) 1383 (. مبادی سواد بصر . ی مترجم: مسعود سپهر. تهران: سروش.
- دی.ک یچینگ.) 1368 (. معماری: فرم، فضا و نظ . م مترجم: زهره قراگزلو. تهران: موسسه چاپ و
انتشارات دانشگاه تهران
- حلیمی، محمد حسین. ) 1390 (. زیباشناسی خط در مسجد جامع اصفها . ن تهران: قدیانی.
- ---------------. ) 1393 (. اصول مبانی هنرهای تجسمی زبان، بیان، تمری . ن تهران: احیاء کتاب. -
شیرازی، کرمعلی. ) 1370 (. تحفه کرمان. مرکز کرمان شناسی- ارمغان ایران.
- طاهریان، غلامرضا. ) « .)1382 نگاهی علمی به زاویه قلم نستعلیق ». کلک دیری ، ن 7.
- طاهریان، غلامرضا. ) « .)1383 میرعماد و کشیده های تخت ». کتاب ماه هن ، ر 69 .
- فردی، حسن و محمد حسین. ) 1382 (. آثار برگزیده استاد کل میرعمادالحسن . ی تهران: یزدانی.
- فضائلی، حبیب الله. ) 1376 (. تعلیم خ . ط تهران: سروش.
- فضائلی، حبیب الله. ) 1390 (. اطلس خط تحقیق در خطوط اسلام . ی تهران: سروش.
- قطاع، محمد مهدی. ) « .)1383 مبانی زیباشناسی در شیوه میرعماد ». کتاب ماه هن ، ر 69 و 70 .
- منتخب آثار خوشنویسان. ) 1378 (. مرقع رنگی . ن انتشارات انجمن خوشنویسان ایران.
- منسوب به میرعماد الحسنی. ) 1380 (. رساله آدا بالمش . ق تهران: مبلغان.
- میرعماد و دیگر خوشنویسان. ) 1359 (. مرقعات خ . ط تهران: یساولی.
- نامی، غلامحسین. ) 1380 (. مبانی هنرهای تجسمی )ارتباطات بصری.( تهران: توس.