تحلیل مضمونی نگاره های «رویارویی اژدهااوژن با اژدها» نمونه موردی(رویارویی اسفندیار با اژدها) در نسخ خطی مصور شده در عصر ایلخانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته ایرانشناسی، بنیاد ایران شناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 دانشیار دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

نقاشی ایرانی در نگاه نخست تصویرسازی غیرواقع­گرایانه­ای براساس منابع ادبی و تاریخی است، اما نقاش تنها تصویرساز اشعار و روایات نیست بلکه بن­مایه و مفهومی از دل داستان بیرون کشیده و به نمایش می­گذارد. هنرمند در اثر ایجاد معنا می­کند و مخاطب را برای دستیابیِ حقیقت به چالش می­کشد. رویارویی با اژدها از موضاعاتی است که در تاریخ نگارگری با مضامین مختلف حماسی، مذهبی و قهرمان­های مختلف به تصویر درآمده است. تعداد زیاد نگاره با این مضمون، امکانی فراهم آورده که با تطبیق نمونه­های متعدد به چگونگی ارتباط نقوش و ویژگی­های هنری در مکاتب مختلف و در کنار آن مفاهیم درونی این مضامین پی­برد. "رویارویی اسفندیار با اژدها" از موضاعاتی است که به رویاروی شاهزاده ایرانی با اژدها می­پردازد. هدف از این مقاله، مطالعه اسناد و دست یابی به مضمون آثار و تحلیل آن است. نتیجه در مطالعه 4 مجلس نگارگری نشان می­دهد هر تصویر محصول ترکیبی از روایات ادبی و انتزاع ذهن و سابقه ناخودآگاه ذهنی هنرمند است که توانسته به خوبی تصویر و نشان ذهنی­اش را در تصویرنگاری شاهنامه پیاده کند. در این مقاله کوشش شده است هدف  نگارگران از به تصویر کشیدن نگاره رویارویی اسفندیار با اژدها را به عنوانی اصلی که دریافت آن دلیلی است بر حجم عظیم نگاره­هایی با این مضمون تصویر شده را توجیه کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Conceptual Analysis of "the Confrontation of the Dragon and the Dragon-Slayer" Paintings: The case study of "the Confrontation of Esfandiar with the Dragon" in the illustrated manuscripts of the Ilkhanied era

نویسندگان [English]

  • Maryam Shafiei Alavijeh 1
  • Bahman namvar motlagh 2
1 MA in Iran-studies, Iran studies Foundation, Beheshti University, Tehran, Iran
2 Associate Professor of Faculty of Literature and Human Sciences, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
چکیده [English]

At first sight, the Iranian painting is an unrealistic illustration based on literary and historical sources. Nevertheless, a painter does not just illustrate poems and narratives and, in fact, extracts and displays the concept and theme of the story. In other words, the artist creates meaning in the work and challenges the audience to attain reality. Confrontation with a dragon has been a subject illustrated in the history of painting with various epic and religious themes and different heroes. The high number of paintings focusing on this subject has generated an opportunity to learn about the relationship between artistic features and motifs in different schools and internal concepts of these themes by matching multiple examples. “Confrontation of Esfandiar with the Dragon” focuses on the event of an Iranian prince confronting a dragon. The present study aimed to study the related documents and gain and analyze the themes of works. Evaluation of four battle paintings showed that each painting is a combination of literary narratives and abstraction of the mind and history of the mental unconscious of the artist, who has been able to properly draw their mental image in Shahnameh illustration. In this study, attempts were made to justify the painters’ objective of painting the image of confrontation of Esfandiar with the dragon as a principle, achieving of which could be the reason for the huge volume of drawings with this theme. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Ferdowsi Shahnama"
  • "Iranian artist-illustrator"
  • "Isfandiar"
  • Drogon"
  • "symbolic meaning"

مراجع

آموزگار، ژاله. )1380 .)تاریخ اساطیری ایران. تهران: سمت.
آیدانلو، سجاد. )1393« .)اسفندیار، ایزد گیاهی؟«. پژوهشهای ادبی. )شماره 45 ،)9-46.
احمدیپیـام، رضـوان. )1393« .)بررسـی نقـوش پرچـم در نگارههـای شـاهنامه طهماسـبی و بایسـنقری«. پژوهـش
هنر. )شــماره 5 ،)52-45.
باغدارسیان، ادیک. )1380 .)تاریخ کلیسای ارمنی. تهران: احسان.
بهار، مهرداد. )1393 .)پژوهشی در اساطیر ایران. تهران: آگه.
بلخاریقهی، حسن. )1384 .)مبانی عرفانی هنر و معماری اسالمی. دفتر دوم. تهران: سوره مهر.
پاکباز، رویین. )1383 .)دایرهالمعارف هنر. ج4 .تهران: فرهنگ معاصر.
پوپ، آرتور اپهام. )1378 .)سیری در هنر ایران ج4 .زیر نظر سیروس پرهام. تهران: علمی فرهنگی.
حسـینی، سیدهاشـم. )1390« .)بازتـاب و تحلیـل نـگاره اژدهـا در سـفالینهها و کاشـیهای دوره اسـامی«. نگـره.
)شـماره 19 ،)62-49.
خالقیمطلق، جالل. )1367« .)ببر بیان )رویین تنی و گونه آن(«. ایراننامه. )شماره 23 ،)382-416.
خالقیمطلق، جالل. )1393« .)شاهنامه ابوالقاسم فردوسی«. پیرایش جالل خالقی مطلق. تهران: سخن.
رضایــی دشــت ارژنــه، محمــود. )1388« .)رســتم اژدهاکــش و درفــش اژدهاپیکــر«. پژوهشهــای ادبــی. )شــماره
24 ،)53-80.
رضایــی دشــت ارژنــه، محمــود. )1394« .)نقــد و بررســی برخــی از ژرفســاختهای اســطورهای اســفندیار«.
مطالعــات ایرانــی. )شــماره 28 ،)112-89.
سـرکاتی، بهمـن. )1357 .)پهلـوان اژدرکـش در اسـاطیر و حماسـه ایـران، شـاهنامه فردوسـی و شـکوه پهلوانـی.
تهـران: سـروش.
شایگان، داریوش. )2535/1233 .)بتهای ذهنی خاطره ازلی. تهران: امیرکبیر.
عبدی، ناهید. )1390 .)درآمدی بر آیکونولوژی. تهران: سخن.
عفیفی، رحیم. )1374 .)اساطیر و فرهنگ ایران در نوشتههای پهلوی. تهران: توس.
قلیـزاده، خسـرو؛ و سـحر نوبخـت. )1393« .)نقـد و بررسـی رونـد تکامـل شـخصیت قهرمـان در هفتخـان رسـتم
و اسـفندیار بـر اسـاس نظریـه یونـگ«، زبـان و ادبیـات فارسـی. )شـماره 77 ،)237-270.
کوپر، جی.سی. )1379 .)فرهنگ مصور نمادهای سنتی. ترجمه ملیحه کرباسیان. تهران: قرشاد.
مختاریان، بهاره. )1395 .)نظریه و روش در تحلیل و تفسیر تصویر. تهران: فرهنگستان هنر.
گری، بازیل. )1369 .)نقاشی ایران. ترجمه عربعلی شروه. تهران: عصر جدید.
زاویـه، سـعید؛ و مافیتبـار دادشـی. )1389« .)تحلیـل مضمونـی چنـد نمونـه از نگارههـای گـذر سـیاوش بـر آتـش
در شـاهنامه فردوسـی«. ادبیـات عرفانـی و اسـطوره شـناختی. )شـماره 21 ،)122-93.
محمـودی فتانـه. )1378« .)داسـتان اسـکندر در مضامیـن تصویـری شـاهنامه بـزرگ ایلخانـی«. هنـر. )شـماره 77 ،)
223-202.
هادیمنش، ابوالفضل. )1383« .)پرچمداری از جاهلیت تا عاشورا«. مبلغان. )شماره 63 ،)55-39.
هوهنهگر، آلفرد. )1366 .)نمادها و نشانهها. ترجمه علی صلحجو. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی.
یارشاطر، احسان. )1383 .)تاریخ ملی ایران. پژوهش دانشگاه کمبریج.
tm‌h.gold-hasanlu/hasanlu/toric‌20prehis%regional/info.tlas‌irana://tps‌t‌h
فصلنامة دانشگاه هنر | شماره 30 | دی 1399
نامۀ هنرهای تجسمی و کاربردی164
/org.ashmolean.collections://http
/org.lacma.collections://https
وبسایت موزه ایران باستان fa/ir.irannationalmuseum://http
/edu.si.freersackler.www://https
/uk.ac.cam.caret.shahnama://http
/ ie.chesterbeatty://https
/org.dma.collections://https
ts‌manuscrip-persian/guides-tion‌collec/uk.bl.www://tps‌t‌h
tion‌tra‌illus-book-iii-khanids-il/ticles‌ar/org.iranicaonline.www://tp‌t‌h
/org.agakhanmuseum://https
نشریه‌ی علمی پژوهشی نامه‌ی هنرهای تجسمی و کاربردی
دوره 13، شماره 30
دی 1399
صفحه 139-164

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار