مقاله پژوهشی
زهرا شوقی؛ مهدی کشاورز افشار
چکیده
قالیچه‌های تصویری از دوره قاجار پیوندی با ادبیات فارسی برقرار کرده اند. از مهم‌ترین داستان‌های ادب فارسی که بر شکل‌گیری تصاویر این قالیچه‌ها تاثیر گذاشته است، داستان لیلی و مجنون نظامی است. هدف این مقاله این است که با تطبیق تصاویر این قالیچه‌ها با یکدیگر و با روایت نظامی، به بررسی تحوّلات آنها در پنج مولفه صحنه پردازی؛ نقوش نمادین؛ ...
بیشتر
قالیچه‌های تصویری از دوره قاجار پیوندی با ادبیات فارسی برقرار کرده اند. از مهم‌ترین داستان‌های ادب فارسی که بر شکل‌گیری تصاویر این قالیچه‌ها تاثیر گذاشته است، داستان لیلی و مجنون نظامی است. هدف این مقاله این است که با تطبیق تصاویر این قالیچه‌ها با یکدیگر و با روایت نظامی، به بررسی تحوّلات آنها در پنج مولفه صحنه پردازی؛ نقوش نمادین؛ خط و نوشته؛ نحوه بازنمایی چهره‌ها؛ نحوه بازنمایی لباس‌ها؛ در فاصله زمانی دورة قاجار تا معاصر بپردازد. سوالات عبارت‌اند از: 1. کدام صحنه‌ها از داستان لیلی و مجنون در قالیچه‌های تصویری در طول این دوره‌ها بازنمایی شده است؟ 2. هر یک از این صحنه‌ها در کدام یک از دوره‌ها بیشتر تکرار شده‌اند؟ 3. تفاوت‌ها و شباهت‌های تصاویر در چهره‌پردازی، لباس ها، نماد‌ها و خطوط و نوشته‌ها کدامند؟ روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و تاریخی با رویکرد تطبیقی طولی است. اطلاعات به صورت کتابخانه‌ای و اینترنتی گردآوری شده است. یافته‌ها نشان میدهد، چهار صحنه از این داستان در قالی‌ها بافته شده است. تطبیق تصاویر این صحنه‌ها، تفاوت‌هایی را در پنج مولفة فوق نشان داد. تفاوت در بازنمایی صحنه داستانی واحد در قالیچه‌ها متأثر از شرایط اجتماعی، فرهنگی و مذهبی بافنده، سفارش‌دهنده، طراح و یا جامعه‌ای است که قالیچه‌ها در آن به-وجود آمده‌اند.
مقاله پژوهشی
محمدرضا رفیع زاده مژدهی؛ مریم کهوند
چکیده
توجۀ ویژه به پیکرۀ انسان در نگارگری ایرانی، همزمان با رونق هنر پیکره نگاری در نیمۀ نخست قاجار فزونی یافته و به مثابۀ ابزاری قدرتمند جهت تبلیغ شوکت و قدرت پادشاهی مورد بهره برداری قرار می گیرد. اما این روند در نیمۀدوم قاجار با افزایش تأثیرات هنرغربی و ورود فن آوریهای نوین رسانه ای به ویژه دوربین ...
بیشتر
توجۀ ویژه به پیکرۀ انسان در نگارگری ایرانی، همزمان با رونق هنر پیکره نگاری در نیمۀ نخست قاجار فزونی یافته و به مثابۀ ابزاری قدرتمند جهت تبلیغ شوکت و قدرت پادشاهی مورد بهره برداری قرار می گیرد. اما این روند در نیمۀدوم قاجار با افزایش تأثیرات هنرغربی و ورود فن آوریهای نوین رسانه ای به ویژه دوربین عکاسی دچار تحول می گردد و به تدریج از اهمیت و رونق نگارگری و پیکره نگاری ایرانی کاسته می شود. در میانۀ این تغییرات، هنرمندی پیشرو و برجسته به نام ابوالحسن غفاری ملقب به صنیع الملک پا به عرصه می گذارد. در آثار او نگرشی نو به هنر پیکره نگاری با تأثیرپذیری از هنر غرب و تکنولوژی عکس مشاهده می شود. پژوهش حاضر که ماهیتی کیفی و رویکردی تحلیلی دارد و از نظر هدف کاربردی است، تلاش دارد با مطالعه بر روی نمونه هایی از آثار صنیع الملک، ویژگی هایِ پیکره نگاریِ هنرمند، و تأثیر عکاسی بر آنها را مورد بررسی قرار دهد. نتایج بررسی ها، تأثیرپذیری هنرمند از عکس را در آثارش به خوبی تأیید می کند، و همچنین نشان میدهد که وی سبک هنری ویژۀ خود را در آثار متأثر از عکاسی نیز با همان کیفیتِ آثارِ دیگر دنبال نموده است.
مقاله پژوهشی
مهدی صحراگرد
چکیده
نستعلیق تفاوت‌های صوری بسیاری با ثلث دارد و از آنجا که خصوصیاتش با نیازهای کتیبة ابنیه هماهنگ نبود کاربردش در کتیبه‌نگاری با تاخیر همراه شد. هرچند کتیبه‌هایی به قلم نستعلیق از سدة نهم به جا مانده، کاربرد گستردة این قلم در از سدة یازدهم هجری آغاز شد و پس از مراحلی از تکامل و تحول در سدة سیزدهم از نظر میزان استفاده و ویژگیهای هنری ...
بیشتر
نستعلیق تفاوت‌های صوری بسیاری با ثلث دارد و از آنجا که خصوصیاتش با نیازهای کتیبة ابنیه هماهنگ نبود کاربردش در کتیبه‌نگاری با تاخیر همراه شد. هرچند کتیبه‌هایی به قلم نستعلیق از سدة نهم به جا مانده، کاربرد گستردة این قلم در از سدة یازدهم هجری آغاز شد و پس از مراحلی از تکامل و تحول در سدة سیزدهم از نظر میزان استفاده و ویژگیهای هنری به اوج رسید. در هر یک از این مراحل کاتبان و معماران برای هماهنگ کردن این قلم با بنا با مسالهای ویژه روبرو شدند. عصر قاجار عصر رویارویی کاتبان با ترکیب‌بندی است که نتیجة آن ابداع شیوههایی برای سامان دادن کلمات در قاب کتیبههای ترنجی و طوماری بود که بر مبنای شکل مشترک حروف، عمدتاً بر پایة دوایر و کشیدهها، صورت بست. حرم امام رضابه منزلة یک مجموعة باسابقه که جریان مستمری از کتیبه‌نگاری نستعلیق در آن برقرار بود جهت بازشناسی تحولات این قلم مناسب است. در این نوشتار ضمن مرور ویژگیهای اساسی نستعلیق و معایب آن در کتیبه‌نگاری، ابداعات کاتبان عصر قاجار به استناد کتیبههای حرم امام رضا (ع) مرور و چند اثر از دو کاتب برجستة اوایل سدة چهاردهم، محمحسین کیمیا قلم و محمد موسوی، به منزلة شواهدی از این ابداعات بررسی می‌شود.
مقاله پژوهشی
علی اسدپور
چکیده
مجموعۀ متنوعی از طراحی‌ها و نقاشی‌ها سهراب سپهری برجای مانده که هر یک در جای خود ارزش مطالعه و بررسی را دارند. بااین‌حال، طراحی‌های او کمتر موردتوجه پژوهشگران بوده است. این آثار منبع مهمی در خوانش منظر و معماری بومی عصر او هستند. از آنجا بخش مهمی از میراث طبیعی و معماری ما به دلیل رشد شتابان شهرنشینی، خشکسالی و بحران‌های اقلیمی ...
بیشتر
مجموعۀ متنوعی از طراحی‌ها و نقاشی‌ها سهراب سپهری برجای مانده که هر یک در جای خود ارزش مطالعه و بررسی را دارند. بااین‌حال، طراحی‌های او کمتر موردتوجه پژوهشگران بوده است. این آثار منبع مهمی در خوانش منظر و معماری بومی عصر او هستند. از آنجا بخش مهمی از میراث طبیعی و معماری ما به دلیل رشد شتابان شهرنشینی، خشکسالی و بحران‌های اقلیمی در معرض نابودی قرار دارند، آثار سپهری را می‌توان بخشی از اسناد میراث بومی دانست. هدف این پژوهش شناسایی ساختار ترکیب‌بندی آنها و تحلیل مفاهیم فضایی-مکانی موجود در آنهاست. روش این پژوهش کیفی و مبتنی بر توصیف و تحلیل است. برای این کار مجموعه‌ای از 145 طرح که در واپسین سال‌های حیات وی از مناظر گوناگون تهیه‌شده‌اند، انتخاب گردیده است. خوانش هر اثر شامل شناسایی عناصر و اجزاء تشکیل‌دهنده طراحی، شناسایی جزئیات، میزان و شیوه پرداخت اجزاء و کیفیت‌های نمایشی آنها است. نتایج نشان دادند که اجزای سازندۀ منظر و معماری بومی شامل «کوه»، «درخت» و «معماری» هستند و ساختار غالب در بازنمایی منظر طبیعی در این طرح‌ها شامل ترکیب‌بندی کوه‌ها و تپه‌ها به‌صورت قطر راست است. منظر بومی بازنمایی شده در این آثار، نوعی چشم‌انداز درهم‌بافته و مرکب است؛ «آبادی» و «خانه» دو گونه معماری بازنمایی‌شده هستند.
مقاله پژوهشی
صدرالدین طاهری
چکیده
فریدا کالو سبکی شخصی، بومی و خام برپایه الهام از فرهنگ عامیانه و سنت‌های کهن زادگاهش بنا کرد تا افکارش در باب هویت، جنسیت، طبقه، نژاد و وضعیت پسااستعماری مکزیک را روایت کند. کارهای فریدا ژرف، چندلایه، نمادین و بارور از مفاهیم پنهان هستند؛ از این‌رو نمی‌توان با نگاهی گذرا به مفاهیم ضمنی آثارش دست یافت. مقاله حاضر برای بازخوانی این ...
بیشتر
فریدا کالو سبکی شخصی، بومی و خام برپایه الهام از فرهنگ عامیانه و سنت‌های کهن زادگاهش بنا کرد تا افکارش در باب هویت، جنسیت، طبقه، نژاد و وضعیت پسااستعماری مکزیک را روایت کند. کارهای فریدا ژرف، چندلایه، نمادین و بارور از مفاهیم پنهان هستند؛ از این‌رو نمی‌توان با نگاهی گذرا به مفاهیم ضمنی آثارش دست یافت. مقاله حاضر برای بازخوانی این لایه‌های دلالتی پنهان، از روش تحلیل بلاغت دیداری بهره گرفته است. این پژوهش، یک موردکاوی در حوزه نشانه‌شناسی دیداری با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی و هدف توسعه‌ای است که داده‌های کیفی آن به شیوه اسنادی داده‌اندوزی شده‌اند. از میان 55 نمونه خودنگاره فریدا، 8 اثر به‌روش نمونه‌گیری هدفمند برگزیده شده‌اند تا برای کشف آرایه‌های بلاغی و شیوه‌های رمزگذاری او مورد تحلیل قرار گیرند. کنت بورک پرکاربردترین آرایه‌های بلاغی را چهار آرایه اصلی مانندگویی، مجاز، بخش‌گویی و طعنه می‌داند. از این میان، فریدا آرایه مانندگویی را در خودنگاره‌هایی همچون رویا و آهوی زخمی به‌کار برده است. آرایه مجاز را در دو فریدا و اندیشیدن درباره مرگ می‌توان باز یافت. آرایه بخش‌گویی را می‌شود در خودنگاره در مرز مکزیک و ایالات متحده و نیز در نقاشی ریشه‌ها دید. همچنین آرایه طعنه در پیراهن من آنجا آویخته است و خاطره دیده می‌شود.
مقاله پژوهشی
مریم شفیعی علویجه؛ بهمن نامور مطلق
چکیده
نقاشی ایرانی در نگاه نخست تصویرسازی غیرواقعگرایانهای براساس منابع ادبی و تاریخی است، اما نقاش تنها تصویرساز اشعار و روایات نیست بلکه بنمایه و مفهومی از دل داستان بیرون کشیده و به نمایش میگذارد. هنرمند در اثر ایجاد معنا میکند و مخاطب را برای دستیابیِ حقیقت به چالش میکشد. رویارویی با اژدها از موضاعاتی است که در تاریخ ...
بیشتر
نقاشی ایرانی در نگاه نخست تصویرسازی غیرواقعگرایانهای براساس منابع ادبی و تاریخی است، اما نقاش تنها تصویرساز اشعار و روایات نیست بلکه بنمایه و مفهومی از دل داستان بیرون کشیده و به نمایش میگذارد. هنرمند در اثر ایجاد معنا میکند و مخاطب را برای دستیابیِ حقیقت به چالش میکشد. رویارویی با اژدها از موضاعاتی است که در تاریخ نگارگری با مضامین مختلف حماسی، مذهبی و قهرمانهای مختلف به تصویر درآمده است. تعداد زیاد نگاره با این مضمون، امکانی فراهم آورده که با تطبیق نمونههای متعدد به چگونگی ارتباط نقوش و ویژگیهای هنری در مکاتب مختلف و در کنار آن مفاهیم درونی این مضامین پیبرد. "رویارویی اسفندیار با اژدها" از موضاعاتی است که به رویاروی شاهزاده ایرانی با اژدها میپردازد. هدف از این مقاله، مطالعه اسناد و دست یابی به مضمون آثار و تحلیل آن است. نتیجه در مطالعه 4 مجلس نگارگری نشان میدهد هر تصویر محصول ترکیبی از روایات ادبی و انتزاع ذهن و سابقه ناخودآگاه ذهنی هنرمند است که توانسته به خوبی تصویر و نشان ذهنیاش را در تصویرنگاری شاهنامه پیاده کند. در این مقاله کوشش شده است هدف نگارگران از به تصویر کشیدن نگاره رویارویی اسفندیار با اژدها را به عنوانی اصلی که دریافت آن دلیلی است بر حجم عظیم نگارههایی با این مضمون تصویر شده را توجیه کند.
