نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• زهرا راشدنیا ¹
• احمد صالحی کاخکی ²

¹ دانشجوی دکتری باستان شناسی (دوران اسلامی)، دانشکده حفاظت و مرمت، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران

² دانشیار گروه باستان شناسی، دانشکده حفاظت و مرمت، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

ازاره، به بخش پایینی دیوار، از کف تا ارتفاع حدود یک متری اطلاق می‌گردد و اغلب دارای تزییناتی متمایز، نسبت به سایر قسمت‌های دیوار است. ازاره‌ها، در ادوار مختلف، غالباً با تزییناتی همچون: آجرکاری، حجاری، کاشی‌کاری، تلفیق سنگ و کاشی و... و با طرح‌ها و نقوشِ گیاهی و هندسی متنوع، به اجرا در آمده است. ازاره‌های کاشی‌ بناهای دورة تیموری در ایران نیز، از این قاعده مستثنی نیستند و به‌عنوان یکی از باشکوه‌ترین جلوه‌های تزیین در معماری این عصر، شامل مجموعۀ منحصر بفردی از آرایه‌های هندسی است. بنابراین هدف مقالۀ حاضر، معرفی و طبقه‌بندی آرایه-های هندسی شاخصِ به‌کار رفته در ازاره‌های کاشی‌کاری بناهای دورة تیموری ایران و نیز بررسی وجوه اشتراک آن‌ها، با دیگر بناهای شاخص همزمان، در شرق قلمرو تیموریان و سایر حکومت‌های هم عصر، در مطالعات تطبیقی است. در راستای دستیابی به اهداف مذکور، پرسش اصلی این پژوهش را می‌توان چنین مطرح نمود: رایج‌ترین و عمده‌ترین نقوش هندسی/ گره‌ها در ازاره‌های کاشی‌کاری بناهای دورة تیموری در ایران کدام هستند؟‌ روش یافته‌اندوزی بر اساس پژوهشی میدانی و با استناد به منابع مکتوب انجام شده که به روش تحلیلی ـ تطبیقی برمبنای الگوهای هندسی، به تحلیل داده‌های بدست آمده از نمونه‌های مطالعاتی (بیست نمونه) می‌پردازد. دستاوردهای حاصل از این پژوهش که از بررسی نقوش هندسی ازاره‌های کاشی ابنیه عصر تیموری در ایران، به دست آمده، نشان‌دهنده آن است که؛ در ازاره‌های کاشی این دوره بیشترین درصد را، از لحاظ نقوش هندسی، نقوشی بر پایه عدد مبنای شش از قبیل، نقش‌های «شش لانه زنبوری/ شش ضلعی منتظم» که غالباً، در استان یزد قرار دارد و اغلب به رنگ فیروزه‌ای، «شش و تُکّۀ ‌بنددار»، «شش و گیوۀ‌ کشیده»، «شش و شمسه»، «شش و تُکّه‌» و... به خود اختصاص داده است. نتایج مذکور، علاوه ‌بر ایران، در بناهای سایر نقاط حکمرانی تیموریان نیز، متداول بوده است.

کلیدواژه‌ها

• ازاره
• نقش هندسی
• گره
• طبقه بندی
• عدد مبنای شش

عنوان مقاله [English]

The Study of Geometric Decorations in Tilework Dadoes of Timurid Monuments Iran

نویسندگان [English]

• Zahra Rashednia ¹
• Ahmad Salehi kakhki ²

¹ ph.D. Candidate of Archaeology (Islamic Era), Faculty of Conservation & Restoration, Art University of Isfahan, Isfahan, Iran.

² Associated Professor of Archaeology Department, Faculty of Conservation & Restoration, Art University of Isfahan,Isfahan, Iran.

چکیده [English]

The Dado refers to the lower part of the wall from the floor to a height of about one meter, and it often has different decorations than other parts of the wall. Dadoes, in different periods, are often done with decorations such as Brickwork, carving, Tilework, a combining stone and tile, etc and with divers plant and geometric designs and motifs. Tile dadoes of Timurid Monuments in Iran are no exception to this rule and as one of the most magnificent decorative effects in the architecture of this era, includes a unique collection of geometric motifs. Therefore, the purpose of this article is to introduce and classify the geometric motifs of exquisite used in the Tilework Dadoes of Timurid Monuments in Iran and also Survey their Common features with other significant buildings Iran, in comparative studies. Therefore, the main question of this research is arisen as follows: What are the most common and major geometric motifs/ knots in the Tilework Dadoes of Timurid Monuments in Iran? Data collection has been made based on field research and written references that has analyzed the collected data from the samples through Historical-descriptive-comparative method and with a comparative approach based on geometric motifs. The results of this study, which are obtained from the study of Geometric Motifs of tile Dadoes of Timurid buildings in Iran, shows that; In the tile Dadoes of this period, the majority of ornaments , from the aspect of Geometric Motifs, are composed of numerical motifs on the basis of six, such as, "regular hexagonal" motifs, which are often located in Yazd province and often in turquoise color, "Six and Jointed Triangle", "Six and Stretched Give", "Six and roundel", "Six and Triangle", etc. The mentioned results, in addition to Iran, have been common in the buildings of other parts of the Timurid rule also the Dadoes of the tiles of the buildings of the illustrated manuscripts of this period. The Dado refers to the lower part of the wall from the floor to a height of about one meter, and it often has different decorations than other parts of the wall. Dadoes, in different periods, are often done with decorations such as Brickwork, carving, Tilework, a combining stone and tile, etc and with divers plant and geometric designs and motifs. Tile dadoes of Timurid Monuments in Iran are no exception to this rule and as one of the most magnificent decorative effects in the architecture of this era, includes a unique collection of geometric motifs. Therefore, the purpose of this article is to introduce and classify the geometric motifs of exquisite used in the Tilework Dadoes of Timurid Monuments in Iran and also Survey their Common features with other significant buildings Iran, in comparative studies.

کلیدواژه‌ها [English]

• Dado
• Geometric Motif
• knot
• Classification
• Number the basis of six