نشریه‌ی علمی پژوهشی نامه‌ی هنرهای تجسمی و کاربردی

مقاله پژوهشی هنرهای تجسمی و کاربردی

برساخت های گفتمانی اُبژه ها و سوژه های انسانی عکس های شخصی ظل السلطان از منظر تحلیل گفتمان ژیلین رُز

علیرضا واعظ؛ محمد خدادادی مترجم‌زاده؛ مهدی مقیم نژاد

دوره 17، شماره 45 ، مهر 1403

https://doi.org/10.30480/vaa.2022.3896.1664

چکیده

پرداختن به گنجینۀ عکس ها و اسناد تصویری عصر قاجار که واجد ارزش های بیشمار فرهنگی و اجتماعی هستند، به عنوان بخش برجسته ای از تاریخِ فرهنگ و هنر دیداری کشورمان، ضروری است. بنابراین مقالۀ حاضر با گرایش میان رشته ای و با کاربست روش کیفی تحلیل گفتمان ژیلین رُز و رویکرد توصیفی- تحلیلی، تعامل ها و ارتباطات میان مشارکین (عکاس، ابژه و سوژه عکاسی، ... بیشتر پرداختن به گنجینۀ عکس ها و اسناد تصویری عصر قاجار که واجد ارزش های بیشمار فرهنگی و اجتماعی هستند، به عنوان بخش برجسته ای از تاریخِ فرهنگ و هنر دیداری کشورمان، ضروری است. بنابراین مقالۀ حاضر با گرایش میان رشته ای و با کاربست روش کیفی تحلیل گفتمان ژیلین رُز و رویکرد توصیفی- تحلیلی، تعامل ها و ارتباطات میان مشارکین (عکاس، ابژه و سوژه عکاسی، دوربین و مخاطب) در تولید و مصرف عکس های پرتره و مستند اجتماعی موجود در آلبوم های شخصی ظل السلطان که به طور هدفمند گزینش شده اند، و همچنین نحوۀ برساخت هرکدام از این مشارکین را مورد واکاوی قرار داده و نقش گفتمان ها و نهاد های قدرت، در نحوۀ برساختن و برساخته شدن در این ارتباطات را بررسی می نماید. این پژوهش با هدف پاسخ به این پرسش که در جریان این تعامل ها و روابط، چه گفتمان ها، اُبژه ها و سوژه هایی تولید و چگونه برساخته می شوند، به نتایجی رسید که نشان از اثربخشی متقابل گفتمان های اجتماعی- سیاسی و ابژه ها و سوژه ها در برساخت یکدیگر دارد. در این فرایند برساخت، ابژۀ مقابل دوربین، از نفوذ پنهانی و مجازی آپاراتوس های قدرت همچون عکاسی، و در رأس آنها دستگاه نظارتی و هژمونیک ظل السلطان متأثر گشته، به طور خودکار به بدنِ خود انضباط می دهد و آن را در قالب خاصی ریخته، بهنجار می سازد (بدن مقلوب). در این امرِ نظارت، همۀ دستگاه ها زیر مجموعۀ یک گفتمان مسلط اند: گفتمان «ظل السلطان». حول این گفتمان سیاسی- فئودالیسمی، گفتمان های قدرت، پدرسالاری، نوگرایی و انضباطی، در چرخش اند که از طریق رمزگان های همراهِ ابژه ها و سوژه ها در عکس ها برساخته شده اند.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی هنرهای تجسمی و کاربردی

تحلیل گفتمانی «سفال معاصر» در ایران

امیر نظری؛ محمد رضا مریدی؛ مهرنوش شفیعی سرارودی؛ امیرعلی نجومیان

دوره 17، شماره 45 ، مهر 1403

https://doi.org/10.30480/vaa.2022.3894.1663

چکیده

سفالگری که پیوندی دیرینه باهنرهای «سنتی» دارد در اواخر دوره قاجار و پس‌ از آن در مواجه با دوگان‌های هنر/صنعت و سنت/مدرنیته خوانش و نسبت جدیدی یافته است. در این رابطه و باهدف بررسی تحولات گفتمانی سفال معاصر سؤالات زیر مطرح است که منظور از «معاصر بودن» سفال چیست؟ گفتمان‌های تأثیرگذار بر «سفال معاصر» کدم‌اند؟ هنرمندان ... بیشتر سفالگری که پیوندی دیرینه باهنرهای «سنتی» دارد در اواخر دوره قاجار و پس‌ از آن در مواجه با دوگان‌های هنر/صنعت و سنت/مدرنیته خوانش و نسبت جدیدی یافته است. در این رابطه و باهدف بررسی تحولات گفتمانی سفال معاصر سؤالات زیر مطرح است که منظور از «معاصر بودن» سفال چیست؟ گفتمان‌های تأثیرگذار بر «سفال معاصر» کدم‌اند؟ هنرمندان سفالگر ایرانی ذیل «معاصر بودن» چه آثاری را خلق کرده اند؟ پژوهش پیش رو مبتنی بر رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی و روش «لاکلائو و موف» انجام‌گرفته است. نتایج نشان می‌دهد هنرمندان سفالگر تجربه‌های خود را ذیل مفهوم معاصر بودن در بستر سه گفتمان تأثیرگذار بر سفال معاصر به نمایش گذاشته‌اند. از آن جمله می‌توان به گفتمان «میراث و حفظ سنّت» اشاره کرد که در دوره پهلوی اول و دوم با دال مرکزی «اصالت» و با تأکید بر مانایی، تداوم و پیوستگی فرهنگ ملی، سنّت را به مثابه منبع ساخت هویت و ذخیره تاریخی هویت ملی در نظر گرفت و با حمایت از سفال بومی و روستایی آن را به‌عنوان هنری ملّی مطرح کرد. سفال در گفتمان میراث در سال‌های پس از انقلاب تداوم یافت و به‌عنوان بخشی از هنرهای میراثی با دلالت‌های سنتی ذیل کاربردهای آن موردتوجه قرار گرفت. همچنین گفتمان «مدرن و نوسنّت‌گرایی» که در دوره پهلوی دوم و پس از انقلاب با دال مرکزی پیوند و تلفیق سنّت و مدرن شکل گرفت با تأکید بر همسازی، پیوند و هم‌نشینی نشانه‌های فرهنگ سنّتی و مذهبی با نشانه‌ها و فرمالیسم هنر مدرن زمینه خلق آثاری با کارکردهای سیاسی و اجتماعی را فراهم آورد. گفتمان «معاصریّت و واسازی سنّت» نیز در دهه 1380 و 1390 با وارونه‌سازی و متلاشی کردن نظام نشانه‌های سنّت، شرایط ورود سفال به حیطه فرا رسانه‌ای هنر را فراهم کرد ازاین‌رو با دلالت‌های اجتماعی، فرهنگی زیست‌محیطی و سیاسی بابیانی نقادانه و با گرایش‌های فمینیستی همراه گردید.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی هنرهای تجسمی و کاربردی

پیدایش، تاثیر و افولِ الگوی مدیریتی «نهادگرایی نوین» در موسسه‌های هنر اروپایی

محمد مصطفی یزدان‌پناه؛ حسن بلخاری قهی

دوره 17، شماره 45 ، مهر 1403

https://doi.org/10.30480/vaa.2025.5357.1926

چکیده

«نهادگراییِ نوین» به‌منزلهٔ یک الگوی مدیریتی جدید از اواخر دههٔ ۱۹۹۰ توسط برخی از موسسه‌های هنر اروپایی از جمله گالری‌ها، مراکز هنر و موزه‌های هنر به‌‌کار گرفته شد و تا اواخر دههٔ نخست قرن بیست و یکم، الگوی مدیریتی غالب بر این موسسه‌ها بود. این الگو که عمدتا مبتنی بر شیوه‌های کیوریتوریال و متاثر از گفتمان انتقادیِ «نقد ... بیشتر «نهادگراییِ نوین» به‌منزلهٔ یک الگوی مدیریتی جدید از اواخر دههٔ ۱۹۹۰ توسط برخی از موسسه‌های هنر اروپایی از جمله گالری‌ها، مراکز هنر و موزه‌های هنر به‌‌کار گرفته شد و تا اواخر دههٔ نخست قرن بیست و یکم، الگوی مدیریتی غالب بر این موسسه‌ها بود. این الگو که عمدتا مبتنی بر شیوه‌های کیوریتوریال و متاثر از گفتمان انتقادیِ «نقد نهادی» و حوزهٔ مطالعاتی «موزه‌شناسی نوین» است، به‌دنبال گسترش دوسالانه‌ها، اهمیت‌یافتن تعامل اجتماعی و به‌صورت کلی یک «چرخش اجتماعی» در جهان هنر، شکل گرفت. نهادگرایی نوین برخلاف الگوی سنتی مدیریت که مبتنی بر ایجاد فضایی به‌ظاهر خنثی است و نگاه تجاری به هنر را در اولویت قرار می‌دهد، موسسه‌های هنر را به فضایی پویا، تعاملی و مخاطب‌محور بدل ‌می‌کند. در نهایت جریان اصلی نهادگرایی نوین بیش از دو دهه دوام نیاورد و به‌دنبال عواملی همچون بحران اقتصادی و تضاد منافع، بسیاری از موسسه‌های مرتبط با آن منحل شدند یا به الگوی مدیریتی سنتی بازگشتند، اما با این وجود تاثیرات آن بر موسسه‌های هنر و به‌صورت کلی جهان هنر، تا به امروز ادامه ‌یافته است. مقالهٔ حاضر از منظر هدف، پژوهشی بنیادی به‌شمار می‌آید که با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و با تکیه بر روشی توصیفی-تحلیلی و رویکردی مبتنی بر تحلیل گفتمان، ابتدا به بررسی و تحلیل زمینه و عوامل موثر بر پیدایش نهادگرایی نوین، سپس کارکرد و تاثیرات آن در موسسه‌های هنر و در نهایت به آسیب‌شناسی این جریان و تحلیل دلایل افول آن می‌پردازد.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی هنرهای تجسمی و کاربردی

مطالعه تطبیقی عکس‌های مفهومی احمد عالی و جان هیلیارد

مهناز شفیعی؛ سهیلا بهرمانی

دوره 17، شماره 45 ، مهر 1403

https://doi.org/10.30480/vaa.2025.5048.1879

چکیده

عکاسی مفهومی یکی از جنبش‌های دوره عکاسی معاصر است که در ایران با کمبود منابع مکتوب روبروست و توجه کمتری به آن شده است. در عکاسی مفهومی هنرمند به دنبال خلق یک مفهوم یا ایده توسط یک عکس است و هدف آن، این تفکر بیننده است. این پژوهش با هدف مطالعه تطبیقی عکس‌های مفهومی احمد عالی و جان هیلیارد انجام و با روش توصیفی - تحلیلی در پی پاسخگویی به ... بیشتر عکاسی مفهومی یکی از جنبش‌های دوره عکاسی معاصر است که در ایران با کمبود منابع مکتوب روبروست و توجه کمتری به آن شده است. در عکاسی مفهومی هنرمند به دنبال خلق یک مفهوم یا ایده توسط یک عکس است و هدف آن، این تفکر بیننده است. این پژوهش با هدف مطالعه تطبیقی عکس‌های مفهومی احمد عالی و جان هیلیارد انجام و با روش توصیفی - تحلیلی در پی پاسخگویی به این پرسش است که نشانه‌ها و رویکردهای عکس‌های مفهومی احمد عالی و جان هیلیارد چیست؟ نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که عکاسی مفهومی در ایران همزمان با غرب شکل گرفته و هر دو هنرمند در یک دوره زمانی آن را آغاز کرده‌اند. آثار منتخب در این پژوهش نشان می‌دهد که جان هیلیارد با تاثیر از فضای حاکم در دهه 60 میلادی بیشتر رویکردی فرهنگی داشته است، اما احمد عالی تحت تاثیر شرایط اجتماعی و سیاسی دهه‌های 40 و 50 شمسی رویکردی سیاسی داشته است. احمد عالی در آثارش با بهره‌گیری از پیشینه هنری‌ (نقاشی) عکس را از حالت دوبعدی به سه بعدی تبدیل کرده و نگاهی متفاوت را در تولید اثر در جامعه منتقل کرده است. جان هیلیارد نیز با بهره‌گیری از پیشینه هنری‌ (مجسمه‌سازی) و تاثیر حضورش در دوره‌های هنری دانشگاه عالی دولتی بر نگاه خلاقانه و نوآورانه‌اش به تولید آثاری متفاوت منجر شود و با بهره‌بردن از نمادها سعی در تلفیق نمایه‌ها و نگاره داشت تا مفهوم را به مخاطب در شکلی متفاوت ارایه کند. این پژوهش گام کوچکی در توسعه عکاسی مفهومی ایران است.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی هنرهای تجسمی و کاربردی

گونه‌شناسی جن و پری در بارگاه سلیمان نبی با تأکید بر نقاشی‌های لاکی قاجاری

ناهید جعفری دهکردی؛ الهه پنجه باشی

دوره 17، شماره 45 ، مهر 1403

https://doi.org/10.30480/vaa.2025.5394.1929

چکیده

موجودات ماورایی در فرهنگ و افسانه‌های ایرانی، همانند دیگر فرهنگ‌ها، جایگاه ویژه‌ای دارند و در متون مذهبی و افسانه‌های دینی، به‌ویژه در ارتباط با پیامبران، حضور آن‌ها مورد توجه بوده؛ یکی از این داستان‌ها، داستان سلیمان نبی است که در آن، موجودات ماورایی به‌عنوان خدمتگزاران او حضور دارند. این روایت‌ها نه ‌تنها در متون ایرانی ... بیشتر موجودات ماورایی در فرهنگ و افسانه‌های ایرانی، همانند دیگر فرهنگ‌ها، جایگاه ویژه‌ای دارند و در متون مذهبی و افسانه‌های دینی، به‌ویژه در ارتباط با پیامبران، حضور آن‌ها مورد توجه بوده؛ یکی از این داستان‌ها، داستان سلیمان نبی است که در آن، موجودات ماورایی به‌عنوان خدمتگزاران او حضور دارند. این روایت‌ها نه ‌تنها در متون ایرانی بلکه در متون قرآنی، توراتی و حتی در ادبیات اسلامی و غربی نیز مطرح است. اگرچه شکلی مشخص و تثبیت‌شده از این موجودات وجود ندارد، اما تعاریف مختلف در متون ایرانی، آن‌ها را با ویژگی‌هایی خاص قابل تصور می‌سازد. پژوهش حاضر به شناسایی نحوه به تصویرکشیدن موجودات ماورایی در بارگاه سلیمان نبی در نقاشی‌های لاکی دوره قاجار می‌پردازد. سوال اصلی این است که "هنرمندان قاجاری بر اساس چه اصولی موجودات ماورایی را در نقاشی‌های خود ترسیم کرده‌اند؟" نگارندگان با استفاده از مطالعات اسنادی و روش کیفی، پنج نقاشی لاکی دوره قاجار را توصیف و تحلیل کرده‌اند و به این نتیجه رسیده‌اند که تغییرات فرهنگی و اجتماعی در دوران قاجار تأثیرات قابل‌توجهی بر هنر این دوره داشته است. در این دوران، شناخت ایرانیان از دیوان دچار تحولات عمده‌ای شده است. بخش بزرگی از دیوان با ویژگی‌های مادینه، رفتار و پوشاک به‌صورت موجوداتی ملایم و در صفوف زنان حرمسرا تصویر شده‌اند. بسیاری از دیوان دیگر ویژگی‌های ددمنشی و اهریمنی خود را از دست داده و به‌صورت موجوداتی بی‌آزار و منفعل نمایش داده می‌شوند. این تغییرات بازتاب‌دهنده تحولات اجتماعی و فرهنگی در جامعه قاجار هستند و موجب بازتعریف نقش‌ها و ویژگی‌های سنتی موجودات ماورایی در هنر قاجاری شده‌اند.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی هنرهای تجسمی و کاربردی

تحلیل وجه ارتباطی و معنایی در ساختار بصری و بیانیِ عکس خبری برمبنای الگوی نشانه شناسی اجتماعی تصویر (نمونۀ مورد مطالعه: خبرگزاری فرانسه)

محسن افروزی؛ آتوسا اعظم کثیری

دوره 17، شماره 45 ، مهر 1403

https://doi.org/10.30480/vaa.2025.5422.1933

چکیده

عکاسی خبری باتوجه به ماهیت ساختاری و بیانی‌اش، این قابلیت را دارد که رویدادهای خبری را به صورتی موجز و تأثیرگذار در قالب تصویر بازگو کند، و نیز بر متن خبری صحه گذارد و ارزش خبر را ارتقاء دهد. در تحقیق حاضر هدف اصلی، تحلیل وجه ارتباطی و معنایی در ساختار بصری و بیانیِ عکس خبری بر مبنای الگوی نشانه شناسی اجتماعیِ تصویر است که به‌صورت ... بیشتر عکاسی خبری باتوجه به ماهیت ساختاری و بیانی‌اش، این قابلیت را دارد که رویدادهای خبری را به صورتی موجز و تأثیرگذار در قالب تصویر بازگو کند، و نیز بر متن خبری صحه گذارد و ارزش خبر را ارتقاء دهد. در تحقیق حاضر هدف اصلی، تحلیل وجه ارتباطی و معنایی در ساختار بصری و بیانیِ عکس خبری بر مبنای الگوی نشانه شناسی اجتماعیِ تصویر است که به‌صورت موردی، بر روی نمونه‌های عکس خبری از خبرگزاری‌ فرانسه مطالعه می‌شود.نشانه‌شناسی اجتماعیِ تصویر نیز به‌مثابه روش پژوهش و به‌منظور شناسایی و دستیابی به مؤلفه‌های سازنده و تشکیل‌دهندۀ عکس خبری در بستر یکی از خبرگزاری‌های شاخص جهان، کاربرد پیدا کرده است.به این ترتیب پرسش اصلی پژوهش آن است که وجه ارتباطی و معنایی درساختار بصری و بیانیِ عکس‌های خبریِ مربوط‌ به خبرگزاری فرانسه از منظر الگوی نشانه‌شناسی اجتماعیِ تصویر چه ویژگی‌هایی دارد؟ نتایج این شناخت از نظر کاربردی چه مواردی را شامل می‌شود؟ در این تحقیق ضمن بررسی و مقایسۀ نمونه‌ها، از نظر عوامل حسی، اطلاعاتی و روش بیان، ویژگی‌های برجسته‌ای درقالب نتایج کلی و جزئی نیز حاصل آمده است. در سطح معنای روایی، کنشِ آنی و واکنش‌های رفتاری عناصر، روایت بصری و معنایی را جهت می‌دهند؛ در سطح معنای تعاملی، اغلب با بهره‌گیری از نمای متوسط و استفاده از زوایۀ روبرو، درپی برقراری ارتباط نزدیک با رویداد و نیز عرضه‌کنندۀ اطلاعات گزیده است؛ و در سطح معنای متنی، رویداد اصلی با برجسته‌نمایی بصری، کانون صحنه را تصاحب کرده و در نواحی دیگر، عناصر و وقایع در یک محور و خطّ سیری، ارتباط بصری مرتبط و آنی را تشکیل داده‌اند.

مشاهده مقاله

تحلیل مفهوم هنر سیاسی به‌مثابه فرم‌های «عدم اجماع» در اندیشه ژاک رانسیر

دوره 14، شماره 34 ، دی 1400

https://doi.org/10.30480/vaa.2021.2765.1427

چکیده

هنر سیاسی چیست و هنر چگونه می‌تواند سیاسی باشد؟ در این مقاله با بررسی مفهوم «عدم اجماع» در اندیشه ژاک رانسیر به بازتعریف مفهوم هنر سیاسی پرداخته و نشان داده ‌می‌شود هنر ازآن‌رو که پیغامی سیاسی را انتقال می‌دهد، سیاسی نیست. اثر هنری با گسست از تجربة معمول، نوعی کارکرد خاص را شکل می‌دهد؛ کارکردی که شکلی از «عدم اجماع» ... بیشتر

تحلیلی بر مفهوم و کاربرد پیش خورد در طراحی تعاملی

دوره 13، شماره 29 ، مهر 1399، ، صفحه 39-54

https://doi.org/10.30480/vaa.2020.2804.1436

چکیده

اصطلاح "پیش خورد" از نظریه کنترل اقتباس شده و کمتر از دو دهه است که به حوزه طراحی تعاملی معرفی شده است؛ اما متاسفانه طراحان هنوز اطلاع کافی و درک مناسبی از مفهوم و کاربرد آن در محصولات تعاملی ندارند و ابهام فراوان بین مفاهیم پیش خورد، بازخورد و افردنس، عامل دیگری است که باعث گردیده تا کمتر در طراحی تعاملی مورد استفاده قرار گیرد. بر این ... بیشتر

بررسی تطبیقی تزیینات کاشی کاری در معماری مساجد دوره های صفویه و قاجاریه با تکیه بر چهار مصداق تصویری

دوره 5، شماره 10 ، اسفند 1391، ، صفحه 81-94

https://doi.org/10.30480/vaa.2013.268

چکیده

توجه به معنا از ارکان اصلی معماری اسلامی است. تزیینات در این نوع بناها از اهمیت ویژه‌ای برخورد دارند که در دوره‌های مختلف و با توجه به تحولات اجتماعی و فرهنگی، خود را به صورت‌های گوناگون و هماهنگ با بنا آشکار می‌سازند.هدف اصلی این مقاله بررسی تطبیقی تزیینات کاشی‌کاری در معماری مساجد دوره قاجار با دورۀ صفویه است که در این میان ... بیشتر

بررسی جایگاه “قصد هنرمند” در مداخلات حفاظتی و مرمتی در آثار فرهنگی- تاریخی

دوره 9، شماره 18 ، اسفند 1395، ، صفحه 101-119

https://doi.org/10.30480/vaa.2017.584

چکیده

در فرآیند حفاظت و مرمت آثار فرهنگی- تاریخی، حفاظت-مرمتگر اخلاق مدار، پیش از هر اقدامی، بایسته به شناخت و درک راستین سوژه است و به شناسایی، مطالعه و «تفسیر » هر آنچه به گونه ای با اثر تاریخی پیوسته و همبسته است، می پردازد. از این روی نقش «هرمنوتیک » در این فرآیند انکارناپذیر است. استناد به «نیت مؤلف » یا «قصد هنرمند ... بیشتر در فرآیند حفاظت و مرمت آثار فرهنگی- تاریخی، حفاظت-مرمتگر اخلاق مدار، پیش از هر اقدامی، بایسته به شناخت و درک راستین سوژه است و به شناسایی، مطالعه و «تفسیر » هر آنچه به گونه ای با اثر تاریخی پیوسته و همبسته است، می پردازد. از این روی نقش «هرمنوتیک » در این فرآیند انکارناپذیر است. استناد به «نیت مؤلف » یا «قصد هنرمند » از راه های شناخت معنا و تفسیر یک اثر در نقد ادبی و هنری است. این پژوهش به مطالعه در جایگاه قصد هنرمند در مداخلات حفاظتی و مرمتی پرداخته است. روش تحقیق، توصیفی-تحلیلی، گردآوری داده ها از طریق بررسی منابع مکتوب و نتیجه گیری از طریق تحلیل داده ها و استدلال بوده است. در ابتدا به مفهوم قصدگرایی در نقد هنر، ضد قصدگرایی، و انواع آن پرداخته شد. انواع قصدگرایی عبارت بودند از: قصدگرایی مطلق، قصدگرایی متعادل، قصدگرایی انحصاری، قصدگرایی شمولی و قصدگرایی فرضی. در ادامه انواع قصدگرایی در بستر حفاظت و مرمت آثار تاریخی تحلیل شد. قصدگرایی های مطلق، انحصاری و فرضی، جایگاهی در این فرآیند نداشتند. قصدگرایی شمولی با رویکرد رایج در حفاظت و مرمت آثار، نزدیکی داشت. در نهایت دو دیدگاه ارائه شد: ۱.قصدگرایی متعادل، با احترام به اصالت مادی و معنوی اثر، شامل اصالت کاربرد، ماده، شکل، و محیط، رویکردی متناسب تر از سایر انواع قصدگرایی در فرآیند حفاظت و مرمت آثار ارائه می دهد. ۲.اثر تاریخی موجودیتی است دارای هویتی پویا و مستقل که ورای نیت هنرمند سازنده به سیر حیات خود در طول تاریخ ادامه می دهد.

الزامات طراحی برنامه درسی رشته طراحی صنعتی در ایران

دوره 9، شماره 18 ، اسفند 1395، ، صفحه 121-135

https://doi.org/10.30480/vaa.2017.408

چکیده

با توجه به قدمت 30 ساله ی آموزش طراحی صنعتی در ایران و گذشت 18 سال از آخرین برنامه درسی مصوب این رشته، ضرورت طراحی برنامه درسی جدید برای این رشته وجود دارد، پژوهش حاضر با هدف تبیین عوامل اثرگذار بر طراحی برنامه درسی رشته طراحی صنعتی در مقطع کارشناسی در ایران و با رویکرد کیفی و به روش پدیدار شناسی صورت گرفته است. جمعیت مورد مطالعه اعضای ... بیشتر با توجه به قدمت 30 ساله ی آموزش طراحی صنعتی در ایران و گذشت 18 سال از آخرین برنامه درسی مصوب این رشته، ضرورت طراحی برنامه درسی جدید برای این رشته وجود دارد، پژوهش حاضر با هدف تبیین عوامل اثرگذار بر طراحی برنامه درسی رشته طراحی صنعتی در مقطع کارشناسی در ایران و با رویکرد کیفی و به روش پدیدار شناسی صورت گرفته است. جمعیت مورد مطالعه اعضای هیات علمی رشته طراحی صنعتی(حداقل با مرتبه استادیاری) در دانشگاه های تهران بودند. با روش نمونه گیری مبتنی بر هدف و تا رسیدن به حد اشباع داده ها، تعداد 16 نفر بررسی شدند. گردآوری داده ها از طریق انجام مصاحبه نیمه ساختار یافته عمیق صورت گرفت و با روش تحلیل محتوای کیفی تجزیه و تحلیل ها انجام شدند. مضامین بدست آمده در جلسهی میزگرد صاحبنظران بررسی و نتایج نهایی تحقیق، مشخص شدند. در راستای هدف پژوهش، 604 کد معنادار یافت شد که در انتها، ده مضمون اصلی به عنوان الزامات طراحی برنامه درسی رشته طراحی صنعتی آشکار گشت، که در دو حیطه برنامه درسی و اصلاحات جای گرفتند. در حیطه برنامه درسی، شش مضمون هدف گذاری، مؤلفه های مؤثر در برنامه درسی، محتوا، یاددهی- یادگیری، فضای آموزشی، ارزشیابی و در حیطه اصلاحات، چهار مضمون بهروز رسانی، تغییر و بازنگری، اعتبار و ضرورت ایجاد گرایش قرار گرفتند. نتیجتاً بر اساس بایدهای آشکار شده به منظور طراحی برنامه درسی رشته طراحی صنعتی، لزوم بازتعریف ایرانی رشته طراحی صنعتی و تعیین اهداف برنامه درسی بر اساس نیازسنجی، تدوین تخصصی برنامه درسی و استفاده از تجربه30 سالهی آموزش این رشته، تدوین راهبردهایی برای انتقال دانش و دستیابی به مدل بومی رشته طراحی صنعتی، انتخاب راهبردهای یادگیری در عرصه و یادگیری مشارکتی در فرایند یاددهی-یادگیری، ضرورت فضاهای آموزشی متنوع، ارزشیابی مداوم و اصلاحات برنامه درسی، بازنگری و به روز رسانی برنامه درسی، اعتبار بخشی رشته طراحی صنعتی و ایجاد گرایش در مقطع کارشناسی رشته طراحی صنعتی به عنوان پیشنهادهایی برای طراحی مجدد برنامه درسی این رشته بعد از 20 سال ارائه گردید.

مقاله پژوهشی

بررسی انتقادی دیدگاه آرتور پوپ دربارۀ هنر ایرانی بر اساس آراء میر شاپیرو و آناندا کوماراسوامی

میترا غفاری؛ امیر مازیار؛ نیر طهوری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 24 آبان 1402

https://doi.org/10.30480/vaa.2023.4565.1797

چکیده

در میان مستشرقانی که در دورۀ پهلوی به تحقیق درباره هنر ایرانی پرداخته‌اند، آرتور پوپ جایگاهی برجسته دارد. پژوهش‌ها و فعالیت‌های نمایشگاهی پوپ از مهم‌ترین عواملی بود که سبب شد "هنر ایرانی" به عنوان شاخه‌ای مستقل از هنر اسلامی شناخته شود. اگرچه دیدگاه پوپ درباره هنر ایرانی از برخی رویکردهای پیشین و از جمله تفسیرهای قومی-نژادی تأثیراتی ... بیشتر در میان مستشرقانی که در دورۀ پهلوی به تحقیق درباره هنر ایرانی پرداخته‌اند، آرتور پوپ جایگاهی برجسته دارد. پژوهش‌ها و فعالیت‌های نمایشگاهی پوپ از مهم‌ترین عواملی بود که سبب شد "هنر ایرانی" به عنوان شاخه‌ای مستقل از هنر اسلامی شناخته شود. اگرچه دیدگاه پوپ درباره هنر ایرانی از برخی رویکردهای پیشین و از جمله تفسیرهای قومی-نژادی تأثیراتی پذیرفته، اما از ویژگی‌های کاملاً متمایز و منحصر بفردی برخوردار است که تاکنون به طور دقیقی توصیف و تحلیل نشده است. پوپ با تاثیرپذیری از رویکردی فرمالیستی راجر فرای و کلایو بل و به کارگیری مفاهیمی همچون فرم ناب و اصل وفاداری به خلوص شکل به دیدگاهی بدیع درباره هنر ایرانی دست یافت. ویژگی‌های خاص دیدگاه پوپ سبب شد تا برخی از منتقدان هنری معاصر وی به تحلیل و نقد آن بپردازند. هدف این پژوهش تحلیل و ارزیابی رویکرد پوپ به مفهوم "هنر ایرانی" از طریق بررسی نقدهایی است که بر نظریۀ هنر ایرانی او از جانب شاپیرو و کوماراسوامی مطرح شده است. به این منظور، ضمن معرفی و تحلیل دیدگاه پوپ، تحلیل و ارزیابی شاپیرو و کوماراسوامی از آن نیز مورد واکاوی قرار گرفته است. این پژوهش، تحقیقی بنیادی و نظری بوده و روش تحقیق برای این موضوع به صورت توصیفی- تحلیلی است. شیوۀ گردآوری اطلاعات در پژوهش حاضر کتابخانه‌ای بوده است. نتایج به دست آمده از این تحقیق حاکی از این است که کوماراسوامی با برخی از انتقادات شاپیرو بر پوپ هم نظر است از جمله اینکه پوپ بدون ارائه دلایل کافی تلاش کرده هنر ایران را فراتر و متمایزتر از بقیۀ هنرها جلوه دهد، در عین حال، با فروکاستن ویژگی-های بنیادین هنر ایران به سبک دوران باستان کاملاً مخالف است. در مقابل، شاپیرو نیز معتقد است که پوپ داوری مبتنی بر کیفیت را جایگزین تفاسیر مبتنی بر سبک کرده‌ و نتوانسته است تاریخ هنر را با تاریخ اجتماعی پیوند دهد.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

نیازسنجی در خصوص ویژگی های خدمت – محصول تسهیل گر سفر به ایران

پریا سادات رضوی منش؛ نیلوفر شادمهری؛ ابراهیم باقری طالقانی

مقالات آماده انتشار، اصلاح شده برای چاپ، انتشار آنلاین از تاریخ 02 بهمن 1402

https://doi.org/10.30480/vaa.2022.3802.1646

چکیده

تسهیلات و خدمات از ارکان گردشگری محسوب می‌شود که می‌تواند در میزان موفقیت و توسعه گردشگری موثر واقع شوند. این خدمات باید در راستای برآوردن نیازهای گردشگران و تسهیل ارائه و درک جاذبه‌های گردشگری طراحی شوند تا بتوانند بهترین بهره‌وری را در صنعت گردشگری به همراه داشته باشند. برای این منظور لازم است نیازهای گردشگران در مواجهه با خدمات، ... بیشتر تسهیلات و خدمات از ارکان گردشگری محسوب می‌شود که می‌تواند در میزان موفقیت و توسعه گردشگری موثر واقع شوند. این خدمات باید در راستای برآوردن نیازهای گردشگران و تسهیل ارائه و درک جاذبه‌های گردشگری طراحی شوند تا بتوانند بهترین بهره‌وری را در صنعت گردشگری به همراه داشته باشند. برای این منظور لازم است نیازهای گردشگران در مواجهه با خدمات، مورد بررسی قرار گیرد. باتوجه به ناکافی بودن خدمات گردشگری برای گردشگران اروپاییِ ایران، هدف از پژوهش حاضر شناخت مهمترین نیازها و اولویت‌بندی مشکلات آنان در حین سفر به ایران بوده است تا به منظور طراحی خدمت-محصول از آن استفاده شود. مطالعه حاضر در دسته پژوهش‌های کاربردی بوده و به لحاظ شیوۀ اجرا از نوع تحقیقات توصیفی پیمایشی می‌باشد که ضمن واکاوی مبانی نظری و جمع‌آوری کتابخانه‌ای داده‌ها، نتایج حاصل از 108پرسشنامه و مصاحبه تکمیل شده توسط گردشگران و راهنمایان‌گردشگری را بررسی کرده‌است.این پژوهش براساس نمونه‌گیری گلوله‌‌برفی انجام شده‌است و تعیین حجم نمونه براساس جدول مورگان، برای جامعه نامحدود انجام پذیرفته و کفایت نمونه با آزمون KMO سنجیده شده است. روایی پرسشنامه به‌صورت صوری تایید شده و پایایی آن با آزمون آلفای کرونباخ سنجیده شده‌است که آلفای کرونباخ هر دو پرسشنامه بالای7/0 بوده که حاکی از پایایی بالای ابزار پژوهش است.یافته‌های این پژوهش نشان داد مسئله تبدیل ارز و عدم آشنایی گردشگران با کارت‌های اعتباری مخصوص از مهمترین مشکلات آنهاست، همچنین دسته‌بندی اطلاعات براساس شهرها، اطمینان بخشی نسبت به امنیت سیستم رزرو بلیط و هتل، قابلیت خدمت‌رسانی بصورت برون‌خط باید از ویژگی‌های خدمات طراحی شده برای آن‌ها باشد. همچنین لزوم طراحی کوله یا کیف قابل حمل با استفاده از صنایع دستی به عنوان محصولی برای همراهی خدمات از یافته‌های این پژوهش بود.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

تحلیل و طبقه بندی زوج نگاری های نیمة نخست عصر قاجار

آمنه مافی تبار

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 10 تیر 1403

https://doi.org/10.30480/vaa.2022.3980.1684

چکیده

پیکرنگاری درباری، سبک نخست نقاشی عصر قاجار است که هرچند پیش‌تر از این عهد و در اواخر حکومت صفوی شکل می‌گیرد اما در زمان فرمانروایی پادشاهان اولیة سلسله قاجار یعنی آغامحمدخان تا محمدشاه در شکل گسترده رواج می‌یابد و اوج آن مصادف با امارت دومین شهریار این خاندان یعنی فتحعلی‌شاه است. در بسیاری از این نوع نقاشی‌ها، فقط یک پیکره در قاب ... بیشتر پیکرنگاری درباری، سبک نخست نقاشی عصر قاجار است که هرچند پیش‌تر از این عهد و در اواخر حکومت صفوی شکل می‌گیرد اما در زمان فرمانروایی پادشاهان اولیة سلسله قاجار یعنی آغامحمدخان تا محمدشاه در شکل گسترده رواج می‌یابد و اوج آن مصادف با امارت دومین شهریار این خاندان یعنی فتحعلی‌شاه است. در بسیاری از این نوع نقاشی‌ها، فقط یک پیکره در قاب تصویر خودنمایی می‌کند و در نمونه‌های متعددی نیز دو یا چند تن به نمایش درآمده‌اند. هدف این مقاله، تحلیل و بررسی گونه‌ای از پیکرنگاری‌‌های درباری است که با حضور دو تن در ترکیب تصویر، در قالب زوج‌نگاری شناخته می‌شود. با این حساب پرسش آن است: چگونه می‌توان زوج‌نگاری‌های نیمة نخست عصر قاجار را از منظر محتوا طبقه‌بندی کرد؟ نتیجة این مطالعه به شیوة تحلیلی تطبیقی دربارة هجده تصویر نمونه‌گیری شده به صورت احتمالی طبقه‌بندی شده؛ نشان می‌دهد که می‌توان زوج‌نگاری‌های نیمة نخست عصر قاجار را در قالب دلدادگان، همراهان هم‌شأن، شاهزاده‌خانم‌ها/ شاهزادگان و خدمه و البته والده/ والد و فرزند تقسیم نمود. چنانچه ترکیب تصویر و جزییاتی همچون پوشش و آرایه‌های تزیینی لباس افراد، بیانگر آن است بسیاری از نمونه‌هایی که پیش از این به عشاق تعبیر شده‌اند، به‌واقع شاهزاده‌خانم‌هایی هستند که با خدمتکار مرد، همراهی شده و به تصویر درآمده‌اند. نکتة دیگر آنکه هرچند خدمة شاهزاده‌خانم‌ها در صورت زنانه و مردانه نمود دارد اما ملازمان شاهزادگان، صرفاً درقالب جنسیت مردانه ـ و نه کنیز ـ ظاهر می‌شود. افزون‌براین، تعامل افراد هم‌شأن با جنسیت مشابه همچون مؤانست دو بانوی نوازنده یا نمایش فرزند خردسال (پسر) در آغوش مادر و در جوار پدر از دیگر موضوعاتی است که در این طیف از پیکرنگاری‌ها با کمّیت اندک دنبال ‌شده است.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

مطالعه تعامل فضای مثبت و منفی در آثار نوما بار با تکیه بر نظریه شکل و زمینه ی گشتالت

زینب سعیدزاده؛ سودابه صالحی

مقالات آماده انتشار، اصلاح شده برای چاپ، انتشار آنلاین از تاریخ 06 مرداد 1403

https://doi.org/10.30480/vaa.2022.4020.1695

چکیده

امروزه حجم بالای اطلاعات بصری موجب شده است تا انتقال پیام به مخاطب دشوار شود . یکی از راه‌حل‌های موثر برای ایجاد خلاقیت و جلب توجه مخاطب، استفاده از بازی و تعامل میان فضاهای مثبت و منفی اثر است. هدف پژوهش حاضر تعیین نحوه‌ی استفاده از تعامل فضاهای مثبت و منفی با تکیه بر نظریه گشتالت در پوسترهای طراح گرافیک معاصر، نوما بار می باشد.این ... بیشتر امروزه حجم بالای اطلاعات بصری موجب شده است تا انتقال پیام به مخاطب دشوار شود . یکی از راه‌حل‌های موثر برای ایجاد خلاقیت و جلب توجه مخاطب، استفاده از بازی و تعامل میان فضاهای مثبت و منفی اثر است. هدف پژوهش حاضر تعیین نحوه‌ی استفاده از تعامل فضاهای مثبت و منفی با تکیه بر نظریه گشتالت در پوسترهای طراح گرافیک معاصر، نوما بار می باشد.این پژوهش از منظر هدف کاربردی و از نظر روش کیفی است؛ بدین معنا که تمامی عناصر بصری موجود در نمونه های مورد بررسی با توجه به نظریه گشتالت و جداول طراحی شده توسط پژوهشگران مورد مشاهده، تحلیل و توصیف کیفی قرار گرفته اند. جامعه‌ی نمونه‌ی پژوهش پوسترهای طراحی شده توسط نوما بار بوده که به صورت هدفمند انتخاب شده اند. پس از مشاهده‌ی عمیق 38 نمونه، توصیف بصری آن‌ها، کدگذاری توصیف‌ها و توسعه‌ی جدول ارزیابی این نمونه‌ها بر اساس قوانین گشتالت و به دست آمدن نتایج کدگذاری‌ها، 14 نمونه‌ که تطابق بیش تری با موضوع مورد بحث داشته اند انتخاب شده و از منظر رابطه‌ی شکل و زمینه مورد بحث قرار گرفته‌اند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که در نمونه‌های مورد بررسی، فضای مثبت و منفی در پوسترهای نوما بار معمولاً کارکردی دوجانبه دارند؛ به‌طوری که یا تمام فضای اطرافِ نقشِ مثبت و یا قسمتی از این فضا تبدیل به نقش جدیدی شده‌اند که با وجود اتصال بدون‌مرز به زمینه، خود را به عنوان نقش یا همان فضای مثبت جلوه می‌دهند. در واقع، این استفاده مثبت از فضای منفیِ زمینه‌ی اثر تا به حدی خوب انجام پذیرفته است که در برخی موارد، شکل ایجاد شده در زمینه‌ی به نسبت فضای مثبت، تطابق بیش‌تری با قوانینِ نقش بودن یک شکل در نظریه‌ی شکل و زمینه‌ی گشتالت داشته و حتی گاهی بیشتر چشم مخاطب را درگیر خود می کند.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

بررسی مکتب گل و مرغ اصفهان عصر صفوی و عوامل شکل‌گیری آن

محمد سواری؛ علیرضا شیخی

مقالات آماده انتشار، اصلاح شده برای چاپ، انتشار آنلاین از تاریخ 28 آذر 1403

https://doi.org/10.30480/vaa.2022.3934.1670

چکیده

گل و مرغ از گونه‌های متداول نقاشی ایرانی‌است که در دوره تیموری آغاز و در دوره صفوی با رویکردهای متفاوت رواج یافت. نقاشی گل و مرغ در دوره صفوی را در سه شیوه تبریز_قزوین، اصفهان اول و دوم می‌توان بررسی کرد. هدف مقاله، بررسی بصری مکتب گل و مرغ اصفهان در دوره صفوی و پی‌جویی عوامل موثر بر آنست. از این رو در پی پاسخ به این سوالات هستیم: ویژگی‌های ... بیشتر گل و مرغ از گونه‌های متداول نقاشی ایرانی‌است که در دوره تیموری آغاز و در دوره صفوی با رویکردهای متفاوت رواج یافت. نقاشی گل و مرغ در دوره صفوی را در سه شیوه تبریز_قزوین، اصفهان اول و دوم می‌توان بررسی کرد. هدف مقاله، بررسی بصری مکتب گل و مرغ اصفهان در دوره صفوی و پی‌جویی عوامل موثر بر آنست. از این رو در پی پاسخ به این سوالات هستیم: ویژگی‌های بصری گل و مرغ در دوره صفوی چیست و به چند شیوه قابل تقسیم است؟ چه عواملی را می‌توان در سبک و سیاق گل و مرغ صفوی موثر دانست؟روش تحقیق، توصیفی و تحلیلی بوده و شیوه گردآوری مطالب، کتابخانه‌ای و استفاده از منابع قابل دسترسی موزه‌ها و سایت‌های معتبر است. یافته‌ها مبتنی بر تحلیل‌های بصری نگاره‌ها، حاکی از آن است که ورود مرقعات دربار تیموری، نگرش صوفیانه و تاثیرپذیری از هنرمندان مهاجر به دربار گورکانی، میل به واقع‌گرایی و افزایش تقاضا در حلقه بازار، توانست موجبات شکل گیری مرقعاتی با مضمون گل‌ها و پرندگان را دوره صفوی فراهم و برای هنرمند بستر جدیدی برای تولید آثار خارج از نقاشخانه دربار را ایجاد کند. همچنین ورود هنرمندان و کتاب‌های گیاه‌شناسی و گراوورهای هلندی به عنوان عوامل تاثیرگذار مطرح است. بخش عمده اطلاعات این پژوهش را مرقعات هند و ایرانی تکمیل و آثار لاکی، مورد نظر این پژوهش نبوده است.رویکرد تحقیق کیفی و از نظر هدف، کاربردی است. پژوهش به لحاظ ماهیت، توصیفی و تحلیلی است که با تکیه بر اسناد تاریخی از جمله روایت سیاحان به شرح و بسط وضعیت هنرمندان و دربار می‌پردازد. سپس به بررسی عوامل فنی بصری در ترکیب گل و مرغ در مرقعات که عمدتا در ایران و بخشی از آن در هند بوده، پرداخته است. شیوه جمع‌آوری اطلاعات در این پژوهش به صورت کتابخانه‌ای، اسنادی و تصاویر کاخ‌های صفوی به صورت میدانی تهیه شده است است

مشاهده مقاله

دوره 17 (1403)

دوره 16 (1402)

دوره 15 (1401)

دوره 14 (1400)

دوره 13 (1399)

دوره 12 (1398)

دوره 11 (1397)

دوره 10 (1396)

دوره 9 (1395)

دوره 8 (1394)

دوره 7 (1393)

دوره 6 (1392)

دوره 5 (1391)

دوره 4 (1390)

دوره 3 (1389)

دوره 2 (1388)

دوره 1 (1387)

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

بانک ها و نمایه نامه ها

ابر واژگان