مقاله پژوهشی
افسانه ناظری
چکیده
طرح مقوله جمع اضداد در عالم محسوس و تقارن حوادث و زمان‌های متوالی و پیاپی درآن‌واحد و به‌طور یکجا محال و غیرممکن است و لذا به نظر می‌رسد که نمایش هم‌زمان مراتب پیوسته و ویژگی ساختاری منحصربه‌فرد در نگاره‌های ایرانی و به‌طور اخص نگاره خسرو و شیرین آشکارا بر وجود زمان و مکان دیگری دلالت دارد؛ چنانچه این بار شاهد نمایش هم‌زمان دو ...
بیشتر
طرح مقوله جمع اضداد در عالم محسوس و تقارن حوادث و زمان‌های متوالی و پیاپی درآن‌واحد و به‌طور یکجا محال و غیرممکن است و لذا به نظر می‌رسد که نمایش هم‌زمان مراتب پیوسته و ویژگی ساختاری منحصربه‌فرد در نگاره‌های ایرانی و به‌طور اخص نگاره خسرو و شیرین آشکارا بر وجود زمان و مکان دیگری دلالت دارد؛ چنانچه این بار شاهد نمایش هم‌زمان دو فضای مجزا، دو زمان (دو آسمان شب و روز) درآن‌واحد در یک تصویر هستند. این ویژگی و این ترکیب شگفت پیش از هر چیز «حال سرمدی» صوفیه را به یاد میآورد. حالی که در آن مفهوم زمان و مکان (در مقایسه بازمان و مکان محسوس) استحاله یافته، موقع و موضع و فضای دیگری را طراحی می‌کند. بدین معنی ضمن طرح فرضیه ارتباط مضمونی و محتوایی نگاره‌های ایرانی با عرفان اسلامی [در اینجا به‌طور خاص] مقوله «وقت» و به تعبیری حال سرمدی صوفیه و باهدف تأویل و گشایش روزنهای به‌سوی معناهای نهفته و پنهان آثار، به بررسی وجوه و شاخصههای قرابت این دو، ویژگیهای تمثیلی و به‌طور اخص «ساختاری» نگاره و قابلیت انطباقان با آراء صوفیه (عین القضات همدانی، داوود قیصری، شیخ محمود شبستری و ...) با رعایت اختصار اشاره و پرداختشده است.
مقاله پژوهشی
پرویز هلاکویی؛ عباس عابد اصفهانی؛ صمد سامانیان؛ حسام اصلانی
چکیده
در این مقاله پس از مرو اجمالی واژه‌شناسی لایه چینی و تاریخ استفاده از تزئیینات برجسته طلاکاری شده در اروپا و ایران، تاریخ و فن اجرای این تزئینات در ابنیه دوره صفوی اصفهان با بررسی موردی نمونه‌هایی از عالی‌قاپو، چهل‌ستون و هشت‌بهشت موردبررسی قرارگرفته است. برای این منظور از آزمایش‌های انجام‌شده به روش (SEM) برای تعیین ضخامت ورقه ...
بیشتر
در این مقاله پس از مرو اجمالی واژه‌شناسی لایه چینی و تاریخ استفاده از تزئیینات برجسته طلاکاری شده در اروپا و ایران، تاریخ و فن اجرای این تزئینات در ابنیه دوره صفوی اصفهان با بررسی موردی نمونه‌هایی از عالی‌قاپو، چهل‌ستون و هشت‌بهشت موردبررسی قرارگرفته است. برای این منظور از آزمایش‌های انجام‌شده به روش (SEM) برای تعیین ضخامت ورقه طلا و همچنین مشاهده ساختار میکروسکوپی لایه چینی تزئینات طلاچسبان استفادهشده است. در دیگر بررسیهای فنی، نتایجی درباره دلایل استفاده از مواد رنگی در ترکیب لایه چینی تزئینات طلاچسبان ارائه‌شده است. در انتها با انجام آزمایش‌های شیمی تَر و شناسایی مواد عالی در ترکیب لایه چینیهای تزئیینات برجسته طلاچسبان اصفهان، تعیین نوع بست چسباننده در ترکیب لایه چینیهای موردبررسی به روش (TLC) انجام‌شده است. نتایج حاصل از بررسیها نشان داد که در ترکیب لایه چینیهای موردمطالعه از گچ کشته نشده (بهصورت یک پودر ریزدانه و خشک) گل ارمنی و یک چسب پروتئینی (بهاحتمالزیاد سریشم) استفادهشده است.
مقاله پژوهشی
ناهید پاکزاد
چکیده
استان مازندران دارای ده‌ها نگاره و نقش ارزشمند است که در دستبافتهای سنتی این منطقه، به‌خصوص در جوراب‌ها و به شکل محدودتر در دستکش‌ها دیده می‌شود. برای شناسایی و بررسی هویت تصویری نقوش سنتی مازندران در طی یک تحقیق میدانی یک‌ساله در بیش از 60 روستای استان مازندران از شرق تا غرب نمونه‌های زیادی جمع‌آوری گردید. اطلاعات موردنیاز ...
بیشتر
استان مازندران دارای ده‌ها نگاره و نقش ارزشمند است که در دستبافتهای سنتی این منطقه، به‌خصوص در جوراب‌ها و به شکل محدودتر در دستکش‌ها دیده می‌شود. برای شناسایی و بررسی هویت تصویری نقوش سنتی مازندران در طی یک تحقیق میدانی یک‌ساله در بیش از 60 روستای استان مازندران از شرق تا غرب نمونه‌های زیادی جمع‌آوری گردید. اطلاعات موردنیاز با بررسی نقوش در اصل دست بافته و نیز مصاحبه با زنان سالخورده به‌دست‌آمده است. تجزیه‌وتحلیل و مقایسه نمونه‌ها بیش از 70 نقش قدیمی در جوراب‌ها و دستکش‌های سنتی را آشکار کرده است. مهم‌ترین یافته‌ها درباره این نقوش عبارت‌اند از:1 -بسیاری از نگاره‌ها از نقوش فرش و گلیم گرفته‌شده است. 2-نگاره‌های شامل نقوش جانوری، گیاهی، نقوش هندسی و خطوط نوشتنی است. 3-بارزترین مناطق ازنظر کثرت و تنوع در نقوش منطقه لفور در سوادکوه و بلده در نور است. 4- تعدادی از نقوش مثل نقوش چپری و کج گل با نقوش دستبافتهای سایر مناطق ایران شباهت بسیار دارند؛ بعضی آن‌ها مانندِ نگاره مرغ و درخت از جمله نگاره‌های اصیل ایران باستان به شمار می‌رود و تعدادی از نقوش مانند بازباک و میچکا رج، بومی به نظر می‌رسند. ریشه‌یابی و بررسی هویت تصویری این نگاره‌ها می‌تواند بر اساس آداب و سنن بومی، بن‌نگاره‌های اصیل ایران باستان، مهاجرت‌ها و تبادلات فرهنگی و تاریخ کهن مازندران صورت می‌گیرد.
مقاله پژوهشی
سید محمد مهدی ساعتچی؛ محمد ضمیران
چکیده
مفهوم ذوق در داوری زیباشناسی دلالت‌های روشنگرانه چندی دارد که یک مورد از آن‌ها تأمل‌برانگیزتر از بقیه به نظر می‌رسد؛ همگانی بودن حکم ذوقی. ذوق اساساً امری نه خصوصی بلکه اجتماعی است. برخلاف دید امروزی ما به پدیده ذوق همچون موضوع شخصی که منجر به دید نسبی گرایانه در زیباشناسی می‌شود، ذوق برای کانت و زیباشناسی دوره روشنگری نه‌فقط ...
بیشتر
مفهوم ذوق در داوری زیباشناسی دلالت‌های روشنگرانه چندی دارد که یک مورد از آن‌ها تأمل‌برانگیزتر از بقیه به نظر می‌رسد؛ همگانی بودن حکم ذوقی. ذوق اساساً امری نه خصوصی بلکه اجتماعی است. برخلاف دید امروزی ما به پدیده ذوق همچون موضوع شخصی که منجر به دید نسبی گرایانه در زیباشناسی می‌شود، ذوق برای کانت و زیباشناسی دوره روشنگری نه‌فقط به معنای امری ذهنی، بلکه مصداقی از غریزه اجتماعی بود که غالب فیلسوفان روشنگری آن را هسته جامعه‌پذیری قرار می‌دادند. چنانکه در فلسفه کانت می‌بینیم، زیباشناسی در تلقی جدید، ملاحظات پیرامون هارمونی و تناسب و زیبایی طبیعت و قواعد آن را از ساحت مباحث هنر و زیبایی بیرونی و عینی به حوزه ارتباطات جامعه انسانی منتقل می‌کند. کانت خود این تناسبات را به حوزه انسان و احکام او می‌برد و آن را به طرز بدیعی نه موضوعی تجربی، بلکه مسئله‌ای فلسفی می‌سازد. از همین رو است که می‌توان که موضوع استتیک نه بیان مفاهیم و تعاریفی پیرامون هنر بلکه بررسی حواس انسان در پیوند با دیگران است. مسئله آن درک منطق خاص احساسات و عواطف انسان‌ها و چگونگی انتقال‌پذیری این احساس‌هاست. زیباشناسی در دوره روشنگری در ضمن بیانگر امید و آرزو برای وحدت جامعه انسانی است. جایی که در آن دیالکتیکی بین ذوق افراد و ذوق جمعی وجود دارد و نه یک فردیت به معنای جدایی از دیگران که بر ذوق حسی صرف تکیه داشته باشد.
مقاله پژوهشی
نادر شایگان فر
چکیده
جان دیویی، فیلسوف پراگماتیست آمریکایی است که تحت تأثیر آموزش‌های هگلی دوران جوانی‌اش، بر فلسفه «کل گرایانه» تأکید داشت؛ فلسفه‌ای که در آن جهان به یک کل یکپارچه به نام طبیعت Nature تعویل می‌شود. او سعی کرد که مفهوم کل‌باورانه هگلی را با تفکر طبیعت‌باورانه داروینی در هم بیامیزد. درنتیجه چنین فلسفه‌ای در ساحت هنر نیز هرگونه تمایزی ...
بیشتر
جان دیویی، فیلسوف پراگماتیست آمریکایی است که تحت تأثیر آموزش‌های هگلی دوران جوانی‌اش، بر فلسفه «کل گرایانه» تأکید داشت؛ فلسفه‌ای که در آن جهان به یک کل یکپارچه به نام طبیعت Nature تعویل می‌شود. او سعی کرد که مفهوم کل‌باورانه هگلی را با تفکر طبیعت‌باورانه داروینی در هم بیامیزد. درنتیجه چنین فلسفه‌ای در ساحت هنر نیز هرگونه تمایزی از قبیل هنر فاخر/ نازل، هنر کاربردی/ زیبا، هنرمند/ مخاطب و ... از میان برخواسته خواهد شد. مقاله حاضر بر آن است که با تأکید بر نحوه نگاه دیویی به مفهوم وسیله-هدف بحث و نقطه‌نظر دیویی را در خصوص یگانگی هنر کاربردی و زیبا و درنتیجه وحدت و کلیت مفهوم هنر پیش برد. روش تحقیق در این مقاله، روش کتابخانه‌ای و شیوه کار به‌طورکلی بر درون‌مایه‌ای منابع موجود در این زمینه استوار است؛ بنابراین نوشتار حاضر در نتیجه‌گیری سعی می‌کند از منظری خاص نتایج فلسفه زیباشناسانه جان دیویی را در کتاب هنر به‌مثابه تجربه دریکی از مسائل خاص زیبایی‌شناسی در اندیشه معاصر در باب تمایز میان هنر کاربردی و زیبا را دنبال کند؛ چراکه با از بین رفتن تمایز هنر کاربردی و زیبا و ادغام آن در یک وحدت ارگانیک –که ریشه فلسفی آن در فلسفه حیات یا زندگی جان دیوی به‌خوبی تبیین شده است- می‌توان زندگی، هنر و فرهنگ را در یک کلیت به‌هم‌پیوسته در نظر آورد.
مقاله پژوهشی
طاهره رضا زاده؛ حبیب الله ایت اللهی
چکیده
تاکنون دیدگاه‌ها و رویکردهای مختلفی درزمینه طراحی برای توسعه پایدار، ارائه‌شده است. در بیشتر این دیدگاه‌ها، فاکتورها و سنجه‌های محیطی، بیشتر از دیگر عوامل مؤثر در پایداری ایفای نقش می‌کند و بنابراین برخی از ابعاد پایداری در طراحی -همچون مسائل اجتماعی و فرهنگی- نادیده گرفته می‌شود. در این تحقیق که به روش توصیفی- تحلیلی انجام پذیرفته، ...
بیشتر
تاکنون دیدگاه‌ها و رویکردهای مختلفی درزمینه طراحی برای توسعه پایدار، ارائه‌شده است. در بیشتر این دیدگاه‌ها، فاکتورها و سنجه‌های محیطی، بیشتر از دیگر عوامل مؤثر در پایداری ایفای نقش می‌کند و بنابراین برخی از ابعاد پایداری در طراحی -همچون مسائل اجتماعی و فرهنگی- نادیده گرفته می‌شود. در این تحقیق که به روش توصیفی- تحلیلی انجام پذیرفته، به تبیین مبانی طراحی پایداری مواد بهکاررفته در محصولات، پایداری عملکرد محصولات و پایداری رفتار استفاده گران محصولات برای پایداری مواد بکار رفته در محصولات «استفاده از مواد و منابع تجدیدشونده» و «تکیهبر دانش بومی برای تقویت تنوع زیستی محیطی» مورد تأکید قرارگرفته است. «ارتباط درونی میان بعد فیزیکی و بعد مفهومی محصول»، «تکیهبر تجسم ارزشهای پایدار و شناختهشده اجتماعی و فرهنگی»، «ایجاب صمیمیت شخصی با محصول» و «ارائه تصویری ماندگار از محصولات» از مهم‌ترین عوامل مؤثر در پایداری عملکرد آنهاست و درنهایت رسیدن به یک رفتار پایدار نیازمند بهرهگیری از «ادبیات اکولوژیکی» است که خود بر سه اصل «شناخت»، «به زیستی» و «درایت عملی» مبتنی است.
مقاله پژوهشی
زهرا کمالی
چکیده
مطالعه فلسفی در باب هنرهای عامه، در دهه‌های اخیر موردتوجه قرارگرفته است. هنرهای عامه‌ای چون عکاسی و سینما، تجربه هنری برای نخستین بار برای توده‌های وسیع ممکن ساخت و هنر را از تعلق به طبقه اجتماعی خاص رها کرد. والتربنیامین به‌عنوان عضو حاشیه‌ای مکتب فرانکفورت به امکان گسترده و رهایی بخشی که در این تجربه جدید هنری نهفته است توجه ...
بیشتر
مطالعه فلسفی در باب هنرهای عامه، در دهه‌های اخیر موردتوجه قرارگرفته است. هنرهای عامه‌ای چون عکاسی و سینما، تجربه هنری برای نخستین بار برای توده‌های وسیع ممکن ساخت و هنر را از تعلق به طبقه اجتماعی خاص رها کرد. والتربنیامین به‌عنوان عضو حاشیه‌ای مکتب فرانکفورت به امکان گسترده و رهایی بخشی که در این تجربه جدید هنری نهفته است توجه می‌کند. او معتقد است در هنر عامه که مهم‌ترین خصوصیت آن در عصر حاضر بازتولید پذیری است، نیرویی نهفته که قادر است بر ضد سنت عمل کند تجربه هنری جدید دگرگون‌کننده مفهوم خود هنر است و منش آیینی را به نفع منش سیاسی و اجتماعی کنار می‌زند. ازنظر بنیامین هنرهایی چون عکاسی و سینما در عصر بازتولید پذیری سبب شدند که هاله تقدس از گرد آثار هنری رخت بربندد. این دیدگاه بنیامین باعث ایجاد مباحثه‌ای بین او و تئودور آدورنو دیگر عضو این مکتب گردید. او که در جهت مخالف دیدگاه بنیامین قرار دارد معتقد است که هنرهای عامه (که غالباً با اصطلاح «صنعت فرهنگ» از آن‌ها یاد می‌کند) عامدانه به‌قصد مردم‌فریبی و دادن توهم به مخاطبان تولید می‌شود؛ اما باید گفت که این رویکرد بنیامین که عمیقاً متفاوت با رویکرد دیگر اعضای این مکتب است را می‌توان زمینه‌ساز زیبایی‌شناسی نوین دانست.
مقاله پژوهشی
عبدالمجید حسینی راد؛ اصغر کفشچیان مقدم؛ شاداب عبدی فرزانه پور
چکیده
نگارگری ایرانی دریچه‌ای است به‌سوی «عالم ملکوت» یا سرزمین آسمانی «هورقلیا» که پوشیده از انوار مقدس است و صور تشکیل‌دهنده این اقلیم نورانی، صورت‌های مثالی و لطیف و روحانی‌اند. ازاین‌رو، فرشتگان به‌عنوان حقایقی روحانی در این جهان برزخی نمود می‌یابند و می‌توان آن را جهان خاص فرشتگان قلمداد کرد. این مقاله با محوریت موضوع ...
بیشتر
نگارگری ایرانی دریچه‌ای است به‌سوی «عالم ملکوت» یا سرزمین آسمانی «هورقلیا» که پوشیده از انوار مقدس است و صور تشکیل‌دهنده این اقلیم نورانی، صورت‌های مثالی و لطیف و روحانی‌اند. ازاین‌رو، فرشتگان به‌عنوان حقایقی روحانی در این جهان برزخی نمود می‌یابند و می‌توان آن را جهان خاص فرشتگان قلمداد کرد. این مقاله با محوریت موضوع «جبرئیل» به‌عنوان فرشته وحی و راهنمای پیامبر (ص) در سفر معراج کوششی است برای درک بهتر این محتوا که همانطور که درک عوالم پنهان هستی و جهان درون به راهنمایی فرشته صورت میپذیرد، نگارگری ایرانی نیز از صورت طبیعت پرده برمیدارد و مخاطب خویش را از عالم محسوسات به فضای نورانی عالم ملکوت که از چشم سر پنهان است، رهنمون میگردد، نکته شایانذکر دیگر، اشاره به روح واحدی است که بر فرهنگ و هنر سرزمینمان در ادوار گوناگون تاریخی جریان داشته است. خاطره قومی مشترکی که «ایران مزدایی» را به «ایران شیعی» میپیوندد و فضایی را فراهم میآورد که ادیب و هنرمند، فیلسوف و شاعر، دانشمند و حکیم همگی ترجمان گوناگونی از یک اندیشه واحد را در قالب آثار خود عرضه کنند.
