از شمایل نگاری به چهره‌نگاری؛ تحول الگوهای بازنمایی شاهان قاجار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، پژوهش هنر، دانشکده علوم نظری و مطالعات عالی هنر، دانشگاه هنر، تهران، ایران

2 استادیار، گروه فلسفه هنر، دانشکده علوم نظری و مطالعات عالی هنر، دانشگاه هنر، تهران، ایران

3 دانشیار، گروه نقاشی، دانشکده تجسمی، دانشگاه هنر، تهران، ایران

10.30480/vaa.2021.2974.1464

چکیده

مقاله حاضر پژوهشی کیفی است که هدف از آن مطالعة سیر تحول الگوهای بازنمایی شاهان قاجار می‌باشد. این نوشتار حرکت از چهره‌نگاری شمایل‌گونة شاه قاجار به سمت چهره‌هایی که فردیّت خاصی نمایش می‌دهند را به عنوان فرضیه مطرح می‌کند و تفاوت‌های میان این دوگانگی را مورد مطالعه قرار می‌دهد. از میان تصاویرِ چهار حکمران نخستین قاجار، تعداد 12 تصویر انتخاب شد به گونه‌ای که بتوانند معیاری برای چهره‌نگاری عصر خویش باشند. همچنین دو تصویر از ناپلئون امپراتور فرانسه و یک تصویر از سلطان محمود عثمانی که هم‌عصر شاهان قاجار بودند به صورت هدفمند نمونه‌گیری شد تا با روش توصیفی- تحلیلی و استراتژی مقایسه، ابعادی از تحولات مدّ نظر را آشکار سازند. جمع‌آوری اطلاعات به شیوه کتابخانه‌ای صورت گرفت و نتایج حاکی از آن است که در عصر فتحعلی‌شاه طرح‌ریزی و پی‌افکنی تمثال شمایل‌گونة شاه با بهره‌گیری از نگاه سمبلیک به جایگاه قدرت و سنت‌های فرهنگی بازنمایی می‌شد. اما از دوره محمد شاه به بعد از اِعمال افراطی قیود شمایل‌گونه پرهیز شد. سرانجام شبیه‌سازی را باید صفتِ شاخص الگوهای بازنمایی نیمه دوم عصر ناصری دانست که در آن هنرمند در تلاش برای به چنگ آوردن شباهت، علاوه بر نگاه دقیقِ خود به سوژه از قدرت عکاسی هم استفاده کرده است.

کلیدواژه‌ها

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار