نشریه‌ی علمی پژوهشی نامه‌ی هنرهای تجسمی و کاربردی

مقاله پژوهشی هنرهای تجسمی و کاربردی

رویارویی فرهنگ ‌عامه‌پسند‌ با سیاست هنر در دورۀ پهلوی اول (مطالعه موردی؛ دو کارت‌پستال شاهی)

علیرضا سلیمانی؛ غلامعلی حاتم؛ سید سعید سید احمدی زاویه

دوره 17، شماره 44 ، تیر 1403

https://doi.org/10.30480/vaa.2022.3778.1635

چکیده

موضوع نوشتار حاضر، جدی گرفتن جریان‌ عامه‌پسند و هنر عامه به‌عنوان منبعی مهم در جنبه‌های ناپیدای حیات اجتماعی و تصمیم‌گیری‌های حوزۀ سیاستِ فرهنگی در دورۀ پهلوی اول است. موضوعی که از همان آغاز در اجرای جریان عظیمِ سیاسی موسوم به نوسازی یکی از دغدغه‌های اصلی عاملان سیاست‌گذاران‌ فرهنگی بود و در سال‌های بعد، رفته‌رفته به ایجاد ... بیشتر موضوع نوشتار حاضر، جدی گرفتن جریان‌ عامه‌پسند و هنر عامه به‌عنوان منبعی مهم در جنبه‌های ناپیدای حیات اجتماعی و تصمیم‌گیری‌های حوزۀ سیاستِ فرهنگی در دورۀ پهلوی اول است. موضوعی که از همان آغاز در اجرای جریان عظیمِ سیاسی موسوم به نوسازی یکی از دغدغه‌های اصلی عاملان سیاست‌گذاران‌ فرهنگی بود و در سال‌های بعد، رفته‌رفته به ایجاد وفاق فکری میان روشنفکران و هنرمندان با دولتمردان انجامید. این پژوهش قصد دارد تا در حوزة «مطالعات فرهنگی» و با تمرکز بر «سیاستِ هنر» به بررسی مواجهۀ فرهنگِ‌ عامه‌پسند با فرهنگِ سیاسیِ آن دوره بپردازد و به این سوال پاسخ دهد که «احساسات عامه» چگونه و تا چه اندازه دستخوش خط‌مشی‌ سیاست‌گذاران فرهنگی پهلوی اول قرار گرفته است؟ تحلیل نشانه‌های معنایی و مضمونی دو «کارت‌پستالِ شاهی»، مصداق‌های آشکاری‌ را از بحث‌ این پژوهش‌ به ما می‌دهد. این دو کارت‌پستال-جدای از ساختار بصری مشابه نقاشی‌های قهوه‌خانه‌ای(خیالی‌نگاری) و کیفیت‌های زیبایی‌شناسانة آنها- به این دلیل انتخاب شده‌اند که آمیزه‌‌ای از ارزش‌های فرهنگی مسلط و مخالف را به معرض نمایش گذارده و دارای مضامینی ملی- میهنیِ آمیخته با مذهب‌اند. شیوة پژوهش کیفی و روش تحقیق توصیفی ـ تحلیلی است. دستاوردهای این پژوهش نشان می‌دهد که عاملان سیاست‌گذاران فرهنگی پهلوی اول، تحت لوای یک نظام متمرکز و اقتدارگرا، در جهت رسمیت بخشیدن به‌ نظامِ قدرت، موفق به ایجاد یک سلیقۀ مشروع در عامه شده و قدرت حاکمه با استفاده از ایدۀ همگانی‌سازی فرهنگ یا همان ایدئولوژی «تربیتِ حسِ عامه» توانسته تا حد زیادی نظام قدرت را محبوب و معقول نشان دهد، همانگونه که تصاویر دو کارت‌پستال به ما می‌گویند.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی هنرهای تجسمی و کاربردی

مطالعة تطبیقی بازنمایی داستان لیلی و مجنون در پارچه‌های دورة صفوی

فاطمه نصیری؛ محمدتقی آشوری؛ فتانه محمودی

دوره 17، شماره 44 ، تیر 1403

https://doi.org/10.30480/vaa.2022.3786.1642

چکیده

از دورة صفوی حدود شش قطعه ‌پارچه برجای مانده است که جلوه‌هایی از منظومة عاشقانة لیلی و مجنون را به نمایش می‌گذارند. با وجود این‌که این منظومه با نظامی شناخته شده و تصویرگری‌های زیادی پیرو اشعار او انجام گرفته اما در زمینة صحنة دیدار دو دلداده در این پارچه‌ها، نسبت به روایت نظامی تفاوت‌هایی دیده می‌شود؛ لذا این پژوهش با هدف تبیین ... بیشتر از دورة صفوی حدود شش قطعه ‌پارچه برجای مانده است که جلوه‌هایی از منظومة عاشقانة لیلی و مجنون را به نمایش می‌گذارند. با وجود این‌که این منظومه با نظامی شناخته شده و تصویرگری‌های زیادی پیرو اشعار او انجام گرفته اما در زمینة صحنة دیدار دو دلداده در این پارچه‌ها، نسبت به روایت نظامی تفاوت‌هایی دیده می‌شود؛ لذا این پژوهش با هدف تبیین صحنة دیدار لیلی و مجنون در روایت شاعران پس از نظامی به انعکاس آن‌ها بر پارچه‌های دورة صفوی می‌پردازد و در پی پاسخگویی به این پرسش است که مرجع اصلی هنرمندان طراح پارچه در خلق و تولید این پارچه‌ها و دلایل انتخاب این صحنه‌ها چه بوده است؟ برای این منظور با دقت در روایت جامی و شاعران دنباله‌رو او در دورة صفوی و همچنین متون عرفانی منظوم مانند حافظ که بر صحنة دیدار دو دلداده تأکید کرده‌اند، می‌توان قرابت زیادی با نقش پارچه‌ها پیدا نمود که این فرضیه با وجود نگاره‌های پیرو اشعارشان، قوت بیشتری می‌گیرد. بر این اساس، پژوهش حاضر با رویکردی تطبیقی و تحلیلی به بررسی اشتراکات بین نقش منسوجات با نمونة اشعار و نگاره‌ها می-پردازد و نتیجة حاصل از آن نشان می‌دهد که طراحان پارچه با آشنایی کامل از روایت‌های مربوطه به ویژه روایت جامی و نیز با در دست داشتن نمونه‌های نگارگری و بر اساس مقاصد مورد نظر حامیان صوفیِ صفوی به طراحی این پارچه‌ها به ویژه برای پوشاک پرداختند که برای استفاده کنندگانش غالباً یک سیر معرفتی را با رویکرد همانی یافتن با شخصیت‌های نقش شده بر آن به ویژه مجنون، به ارمغان می‌آورند.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی هنرهای تجسمی و کاربردی

پژوهشی در مفهوم فرا انسان نگری در هنر قرن 21

منیره رئیسی زرگری؛ حسن بلخاری

دوره 17، شماره 44 ، تیر 1403

https://doi.org/10.30480/vaa.2024.5063.1880

چکیده

در این پژوهش، مقوله فرا انسان نگری در هنر معاصر، به عنوان رویکردی جدید در هنرهای هفتگانه مورد بررسی قرار گرفته و سیر تاریخی آن، به شکل خلاصه آورده شده است؛ این رویکرد، که نگاهی تازه به پدیده های پیرامونی را پیش روی ما قرارداده و تعریفی جدید از آفرینش هنری را ارائه می دهد، در تمامی هنرها مورد توجه قرار گرفته و منجر به تولید آثار هنری ... بیشتر در این پژوهش، مقوله فرا انسان نگری در هنر معاصر، به عنوان رویکردی جدید در هنرهای هفتگانه مورد بررسی قرار گرفته و سیر تاریخی آن، به شکل خلاصه آورده شده است؛ این رویکرد، که نگاهی تازه به پدیده های پیرامونی را پیش روی ما قرارداده و تعریفی جدید از آفرینش هنری را ارائه می دهد، در تمامی هنرها مورد توجه قرار گرفته و منجر به تولید آثار هنری ای متفاوت و متمایزی در تاریخ هنر مدرن و بعد از آن شده است. اشاره به هنر سینما در بخش پایانی مقاله هم به دلیل دارا بودن ماهیت تصویری و هم به دلیل پیوند این هنر با دیگر هنرهای تجسمی و کاربردی و هم در راستای هدف کلی پژوهش که بررسی همه هنرهای هفت گانه در قرن 21 بوده، صورت گرفته است. نظریه فرا انسان نگری در هنر به عنوان یکی از جدیدترین نظریه های پست مدرن، هستی شناختی جدیدی را پیش روی ما قرار می دهد که انسان را محور و مدار سایر موضوعات قرار نداده و برعکس، توجه به تمامی موضوعاتی دارد که در حاشیه زندگی بشر بوده و یا توجه کافی بدانها نمی شده است. توضیح و بسط این مفهوم به همراه آوردن نمونه هایی از هنرهای مختلف به ویژه سینما برای کمک به درک بهتر این گفتار، بخش های میانی و پایانی مقاله حاضر را تشکیل می دهند.در متن مقاله از واژه آتروفیسم که واژه ای در زمینه پزشکی است استفاده شده تا بیانگر جدا شدن تدریجی برخی الحاقات زمینه ای از پیکره هنر معاصر و به ویژه سینما باشد با این هدف که آن را به عنوان هنری با ویژگی های خاص خود برای مخاطب، بازشناسی کند.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی هنرهای تجسمی و کاربردی

تحلیل تطبیقی عکس‌های تامی اینگبرگ و نقاشی‌های رنه ماگریت بر اساس آرای زیگموند فروید

سهیلا اصغری

دوره 17، شماره 44 ، تیر 1403

https://doi.org/10.30480/vaa.2024.5017.1874

چکیده

ناخودآگاه در خلق آثار هنری تاثیرگذار است. رویا نیز زبان ناخودآگاه بوده و در اغلب موارد دارای وجوه بصری است. در این مسیر، آثار سورئالیست‌ها از مهمترین اسناد در بیان کارایی ناخودآگاهی‌ است و از منظر آنها نابترین آگاهی‌ها و ادراکات به قلمرو ناخودآگاه تعلق دارد. همچنین عکاسان سورئال تمهیداتی از قبیل فتومونتاژ را به کار گرفته‌اند تا ... بیشتر ناخودآگاه در خلق آثار هنری تاثیرگذار است. رویا نیز زبان ناخودآگاه بوده و در اغلب موارد دارای وجوه بصری است. در این مسیر، آثار سورئالیست‌ها از مهمترین اسناد در بیان کارایی ناخودآگاهی‌ است و از منظر آنها نابترین آگاهی‌ها و ادراکات به قلمرو ناخودآگاه تعلق دارد. همچنین عکاسان سورئال تمهیداتی از قبیل فتومونتاژ را به کار گرفته‌اند تا به واسطه آن بر تخیل به عنوان سرچشمه بینش و تجربیاتشان تاکید نمایند. آنان با قرار‌دادن عناصر واقعی در کنار اجزای خیالی تصاویری حیرت‌زا و گیج‌کننده خلق نموده‌اند. پژوهش حاضر از نظر هدف بنیادی است و تلاش دارد با مروری بر آثار تامی‌اینگبرگ و رنه‌ماگریت، نمادهای مشترک میان آثار دو هنرمند را بیان نموده و به تحلیل محتوای تصاویر سوررئالیستی‌‌ و چگونگی اثرگذاری ناخودآگاه، رویا و خیال بر آثارشان بپردازد، در این مسیر برای دستیابی به نتیجه‌ی بهتر از نظریات فروید استفاده شده است. پژوهش پیش‌رو به شیوه مقایسه‌ای- تطبیقی و گردآوری اطلاعات با استفاده از منابع مکتوب و به روش کتابخانه‌ای است. نتایج حاصل از پژوهش، نشانگر آن است که در آثار اینگبرگ و ماگریت اصل واقعیت با اصل اشتیاق و رویا درهم آمیخته‌اند و بن‌مایه‌های فکری در ابعاد وسیع گسترش یافته‌اند. دو هنرمند به واسطه آدم ها و اشیاء موجود در آثارشان مسائل و دغدغه‌های ذهنی‌شان را مطرح می‌سازند؛ تصاویری نمادین‌ که دنیایی حقیقی را برای مخاطب نمودار می‌سازد. اینگبرگ و ماگریت با نوعی سکوت دلهره‌انگیز همواره ذهن مخاطب را درگیر ناخودآگاه اثر می‌کنند؛ ویژگی بارز آثارشان، جان دادن به بیجان‌هاست. آن‌ها قصد در نهان ساختن ناخودآگاه و نمایش آن در صورتی مبدل را دارند.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی هنرهای تجسمی و کاربردی

تبار شناسی ژانر عکاسی پس از مرگ در انگلستان عصر ویکتوریا

محمد معین الدینی؛ سارا علی محمدی

دوره 17، شماره 44 ، تیر 1403

https://doi.org/10.30480/vaa.2024.5110.1890

چکیده

مرگ به ‌عنوان یکی از مهم‌ترین پدیده‌هایی که همواره ذهن بشر را به خود مشغول داشته از دیرباز موضوع هنر بوده است. یکی از مهمترین ادواری که هنرمندان و به ویژه عکاسان در قالب یک ژانر هنری به موضوع مرگ پرداخته اند، طی دوران ویکتوریا در انگلستان قرن نوزدهم ودر قالب ژانر «عکاسی پس از مرگ یا عکاسی مردگان» بوده است. در قالب این ژانر، عکاسی ... بیشتر مرگ به ‌عنوان یکی از مهم‌ترین پدیده‌هایی که همواره ذهن بشر را به خود مشغول داشته از دیرباز موضوع هنر بوده است. یکی از مهمترین ادواری که هنرمندان و به ویژه عکاسان در قالب یک ژانر هنری به موضوع مرگ پرداخته اند، طی دوران ویکتوریا در انگلستان قرن نوزدهم ودر قالب ژانر «عکاسی پس از مرگ یا عکاسی مردگان» بوده است. در قالب این ژانر، عکاسی از مردگان به شدت فراگیر و تبدیل به یک عرف در عزاداری های این دوران شده بود. حال مسئله اینجاست که ژانر عکاسی پس از مرگ چگونه شکل گرفت و ریشه در چه گرایش‌های هنری داشت؟ بنابراین این پژوهش با روش تاریخی به واکاوی ریشه های تاریخی و فرهنگی تصویر مرگ تا پیش از فراگیر شدن ژانر عکاسی مردگان (عکاسی پس از مرگ) انگلستان می‌پردازد. یافته‌ها نشان می‌دهد عکاسی پس از مرگ در عصر ویکتوریا به شیوه‌های مختلف از هنرهای قبل از خود به‌ویژه نمونه نقاشی‌های پس از رنسانس بهره برده است و علیرغم باورهای مسیحی حاکم بر ژانر عکاسی مردگان، ازنظر تبارشناسی نیز قدمت آن را می‌توان تا نمونه‌های عصر باستان عقب برد. در این میان، سنت ماسک‌های مرگِ فراعنهِ مصر، ماسک‌های مرگ میسنی، مومیایی‌های فیوم و در ادامه حتی یافته های علمی برآمده از فرنولوژی در این ژانر تأثیر‌گذار بودند. در نتیجه می‌توان گفت ارتباط معناداری میان عکاسی از مردگان با سنت تصویری مومیایی‌ها، ماسک‌های مرگ، رقص مرگ و پرتره‌های عزاداری رنسانس در اروپا و پس از آن وجود دارد؛ امری که نشان می‌دهد باورها چگونه در قالب رسانه‌های هنری در طول زمان تداوم می‌یابند.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی هنرهای تجسمی و کاربردی

بررسی کیفی اصول روان‌خوانی در فونت‌های متن فارسی بر پایه‌ی خط نسخ

عاطفه محمدی؛ ساره ملکی گیساوندانی

دوره 17، شماره 44 ، تیر 1403

https://doi.org/10.30480/vaa.2024.5229.1905

چکیده

این پژوهش کیفی با توجه به رسالت اصلی فونت‌ها که انتقال درست و سریع اطلاعات است و روان خوانده شدن در آن‌ها اهمیت زیادی دارد، با این سوال که طراحان و کاربران فونت مانند ناشران، فونت روان خوان را چطور تعریف می‌کنند، به بررسی اصول روان‌خوانی در فونت‌های فارسی پرداخته است. روش پژوهش کیفی و ماهیت اکتشافی- بنیادی دارد که برای ارائه نظریه ... بیشتر این پژوهش کیفی با توجه به رسالت اصلی فونت‌ها که انتقال درست و سریع اطلاعات است و روان خوانده شدن در آن‌ها اهمیت زیادی دارد، با این سوال که طراحان و کاربران فونت مانند ناشران، فونت روان خوان را چطور تعریف می‌کنند، به بررسی اصول روان‌خوانی در فونت‌های فارسی پرداخته است. روش پژوهش کیفی و ماهیت اکتشافی- بنیادی دارد که برای ارائه نظریه نهایی خود از نظریه بنیادی نسخه سیستماتیک استفاده کرده‌است. اطلاعات لازم از طریق مراجعه به منابع کتابخانه‌ای و اسناد دیجیتال و نیز مصاحبه با افراد متخصص انجام شده و نمونه‌گیری در آن هدفمند است. مهم‌ترین ابزار مصاحبه از نوع مصاحبه‌های عمیق و نیمه ساختارمند بوده است. مصاحبه شوندگان از میان طراحانی بودند که اخیراً فونت‌های آن‌ها، مورد استفاده ناشران قرار گرفته است و نیز ناشران و ویراستارانی که شناخت کافی از تنوع فونت‌ها و اهمیت آن‌ها در تعامل با مخاطب داشتند. مصاحبه‌ها تابدانجا ادامه پیدا کرد که دیگر داده جدیدی یافت نشد و داده‌ها به تکرار رسیدند بنابراین اشباع نظری اتفاق افتاد. در نهایت، داده‌ها کدگذاری و تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان می‌دهد روان خوانی وابسته بر سه عامل است: عادت چشم مخاطب، اصول خوشنویسی فارسی شامل: اصول، نسبت، کرسی و ترکیب و عملکرد فنی فونت در نرم افزار. در واقع اصول روان‌خوانی در خوشنویسی فارسی همچنان در روان‌خوانی فونت‌های فارسی موثر هستند. همچنین این اصول عادت چشم مخاطب را فارسی زبان را می سازند. همچینین ناشران عواملی چون فاصله میان حروف و کلمات، تناسبات کرسی‌ها و اندازه و فرم حروف را نیز از عوامل موثر بر روان‌خوانی می‌دانند.

مشاهده مقاله

تحلیل مفهوم هنر سیاسی به‌مثابه فرم‌های «عدم اجماع» در اندیشه ژاک رانسیر

سپهر دانش اشراقی؛ محمد رضا مریدی؛ امیر مازیار

دوره 14، شماره 34 ، دی 1400

https://doi.org/10.30480/vaa.2021.2765.1427

چکیده

هنر سیاسی چیست و هنر چگونه می‌تواند سیاسی باشد؟ در این مقاله با بررسی مفهوم «عدم اجماع» در اندیشه ژاک رانسیر به بازتعریف مفهوم هنر سیاسی پرداخته و نشان داده ‌می‌شود هنر ازآن‌رو که پیغامی سیاسی را انتقال می‌دهد، سیاسی نیست. اثر هنری با گسست از تجربة معمول، نوعی کارکرد خاص را شکل می‌دهد؛ کارکردی که شکلی از «عدم اجماع» ... بیشتر

تحلیلی بر مفهوم و کاربرد پیش خورد در طراحی تعاملی

ابراهیم باقری طالقانی

دوره 13، شماره 29 ، مهر 1399، ، صفحه 39-54

https://doi.org/10.30480/vaa.2020.2804.1436

چکیده

اصطلاح "پیش خورد" از نظریه کنترل اقتباس شده و کمتر از دو دهه است که به حوزه طراحی تعاملی معرفی شده است؛ اما متاسفانه طراحان هنوز اطلاع کافی و درک مناسبی از مفهوم و کاربرد آن در محصولات تعاملی ندارند و ابهام فراوان بین مفاهیم پیش خورد، بازخورد و افردنس، عامل دیگری است که باعث گردیده تا کمتر در طراحی تعاملی مورد استفاده قرار گیرد. بر این ... بیشتر

بررسی تطبیقی تزیینات کاشی کاری در معماری مساجد دوره های صفویه و قاجاریه با تکیه بر چهار مصداق تصویری

دوره 5، شماره 10 ، اسفند 1391، ، صفحه 81-94

https://doi.org/10.30480/vaa.2013.268

چکیده

توجه به معنا از ارکان اصلی معماری اسلامی است. تزیینات در این نوع بناها از اهمیت ویژه‌ای برخورد دارند که در دوره‌های مختلف و با توجه به تحولات اجتماعی و فرهنگی، خود را به صورت‌های گوناگون و هماهنگ با بنا آشکار می‌سازند.هدف اصلی این مقاله بررسی تطبیقی تزیینات کاشی‌کاری در معماری مساجد دوره قاجار با دورۀ صفویه است که در این میان ... بیشتر

بررسی جایگاه “قصد هنرمند” در مداخلات حفاظتی و مرمتی در آثار فرهنگی- تاریخی

عادله محتشم

دوره 9، شماره 18 ، اسفند 1395، ، صفحه 101-119

https://doi.org/10.30480/vaa.2017.584

چکیده

در فرآیند حفاظت و مرمت آثار فرهنگی- تاریخی، حفاظت-مرمتگر اخلاق مدار، پیش از هر اقدامی، بایسته به شناخت و درک راستین سوژه است و به شناسایی، مطالعه و «تفسیر » هر آنچه به گونه ای با اثر تاریخی پیوسته و همبسته است، می پردازد. از این روی نقش «هرمنوتیک » در این فرآیند انکارناپذیر است. استناد به «نیت مؤلف » یا «قصد هنرمند ... بیشتر در فرآیند حفاظت و مرمت آثار فرهنگی- تاریخی، حفاظت-مرمتگر اخلاق مدار، پیش از هر اقدامی، بایسته به شناخت و درک راستین سوژه است و به شناسایی، مطالعه و «تفسیر » هر آنچه به گونه ای با اثر تاریخی پیوسته و همبسته است، می پردازد. از این روی نقش «هرمنوتیک » در این فرآیند انکارناپذیر است. استناد به «نیت مؤلف » یا «قصد هنرمند » از راه های شناخت معنا و تفسیر یک اثر در نقد ادبی و هنری است. این پژوهش به مطالعه در جایگاه قصد هنرمند در مداخلات حفاظتی و مرمتی پرداخته است. روش تحقیق، توصیفی-تحلیلی، گردآوری داده ها از طریق بررسی منابع مکتوب و نتیجه گیری از طریق تحلیل داده ها و استدلال بوده است. در ابتدا به مفهوم قصدگرایی در نقد هنر، ضد قصدگرایی، و انواع آن پرداخته شد. انواع قصدگرایی عبارت بودند از: قصدگرایی مطلق، قصدگرایی متعادل، قصدگرایی انحصاری، قصدگرایی شمولی و قصدگرایی فرضی. در ادامه انواع قصدگرایی در بستر حفاظت و مرمت آثار تاریخی تحلیل شد. قصدگرایی های مطلق، انحصاری و فرضی، جایگاهی در این فرآیند نداشتند. قصدگرایی شمولی با رویکرد رایج در حفاظت و مرمت آثار، نزدیکی داشت. در نهایت دو دیدگاه ارائه شد: ۱.قصدگرایی متعادل، با احترام به اصالت مادی و معنوی اثر، شامل اصالت کاربرد، ماده، شکل، و محیط، رویکردی متناسب تر از سایر انواع قصدگرایی در فرآیند حفاظت و مرمت آثار ارائه می دهد. ۲.اثر تاریخی موجودیتی است دارای هویتی پویا و مستقل که ورای نیت هنرمند سازنده به سیر حیات خود در طول تاریخ ادامه می دهد.

الزامات طراحی برنامه درسی رشته طراحی صنعتی در ایران

جواد حاتمی؛ مصطفی شاه‌محمدی؛ وحید چوپانکاره؛ مرضیه یادگار تیرانی

دوره 9، شماره 18 ، اسفند 1395، ، صفحه 121-135

https://doi.org/10.30480/vaa.2017.408

چکیده

با توجه به قدمت 30 ساله ی آموزش طراحی صنعتی در ایران و گذشت 18 سال از آخرین برنامه درسی مصوب این رشته، ضرورت طراحی برنامه درسی جدید برای این رشته وجود دارد، پژوهش حاضر با هدف تبیین عوامل اثرگذار بر طراحی برنامه درسی رشته طراحی صنعتی در مقطع کارشناسی در ایران و با رویکرد کیفی و به روش پدیدار شناسی صورت گرفته است. جمعیت مورد مطالعه اعضای ... بیشتر با توجه به قدمت 30 ساله ی آموزش طراحی صنعتی در ایران و گذشت 18 سال از آخرین برنامه درسی مصوب این رشته، ضرورت طراحی برنامه درسی جدید برای این رشته وجود دارد، پژوهش حاضر با هدف تبیین عوامل اثرگذار بر طراحی برنامه درسی رشته طراحی صنعتی در مقطع کارشناسی در ایران و با رویکرد کیفی و به روش پدیدار شناسی صورت گرفته است. جمعیت مورد مطالعه اعضای هیات علمی رشته طراحی صنعتی(حداقل با مرتبه استادیاری) در دانشگاه های تهران بودند. با روش نمونه گیری مبتنی بر هدف و تا رسیدن به حد اشباع داده ها، تعداد 16 نفر بررسی شدند. گردآوری داده ها از طریق انجام مصاحبه نیمه ساختار یافته عمیق صورت گرفت و با روش تحلیل محتوای کیفی تجزیه و تحلیل ها انجام شدند. مضامین بدست آمده در جلسهی میزگرد صاحبنظران بررسی و نتایج نهایی تحقیق، مشخص شدند. در راستای هدف پژوهش، 604 کد معنادار یافت شد که در انتها، ده مضمون اصلی به عنوان الزامات طراحی برنامه درسی رشته طراحی صنعتی آشکار گشت، که در دو حیطه برنامه درسی و اصلاحات جای گرفتند. در حیطه برنامه درسی، شش مضمون هدف گذاری، مؤلفه های مؤثر در برنامه درسی، محتوا، یاددهی- یادگیری، فضای آموزشی، ارزشیابی و در حیطه اصلاحات، چهار مضمون بهروز رسانی، تغییر و بازنگری، اعتبار و ضرورت ایجاد گرایش قرار گرفتند. نتیجتاً بر اساس بایدهای آشکار شده به منظور طراحی برنامه درسی رشته طراحی صنعتی، لزوم بازتعریف ایرانی رشته طراحی صنعتی و تعیین اهداف برنامه درسی بر اساس نیازسنجی، تدوین تخصصی برنامه درسی و استفاده از تجربه30 سالهی آموزش این رشته، تدوین راهبردهایی برای انتقال دانش و دستیابی به مدل بومی رشته طراحی صنعتی، انتخاب راهبردهای یادگیری در عرصه و یادگیری مشارکتی در فرایند یاددهی-یادگیری، ضرورت فضاهای آموزشی متنوع، ارزشیابی مداوم و اصلاحات برنامه درسی، بازنگری و به روز رسانی برنامه درسی، اعتبار بخشی رشته طراحی صنعتی و ایجاد گرایش در مقطع کارشناسی رشته طراحی صنعتی به عنوان پیشنهادهایی برای طراحی مجدد برنامه درسی این رشته بعد از 20 سال ارائه گردید.

مقاله پژوهشی هنرهای تجسمی و کاربردی

بررسی انتقادی دیدگاه آرتور پوپ دربارۀ هنر ایرانی بر اساس آراء میر شاپیرو و آناندا کوماراسوامی

میترا غفاری؛ امیر مازیار؛ نیر طهوری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 24 آبان 1402

https://doi.org/10.30480/vaa.2023.4565.1797

چکیده

در میان مستشرقانی که در دورۀ پهلوی به تحقیق درباره هنر ایرانی پرداخته‌اند، آرتور پوپ جایگاهی برجسته دارد. پژوهش‌ها و فعالیت‌های نمایشگاهی پوپ از مهم‌ترین عواملی بود که سبب شد "هنر ایرانی" به عنوان شاخه‌ای مستقل از هنر اسلامی شناخته شود. اگرچه دیدگاه پوپ درباره هنر ایرانی از برخی رویکردهای پیشین و از جمله تفسیرهای قومی-نژادی تأثیراتی ... بیشتر در میان مستشرقانی که در دورۀ پهلوی به تحقیق درباره هنر ایرانی پرداخته‌اند، آرتور پوپ جایگاهی برجسته دارد. پژوهش‌ها و فعالیت‌های نمایشگاهی پوپ از مهم‌ترین عواملی بود که سبب شد "هنر ایرانی" به عنوان شاخه‌ای مستقل از هنر اسلامی شناخته شود. اگرچه دیدگاه پوپ درباره هنر ایرانی از برخی رویکردهای پیشین و از جمله تفسیرهای قومی-نژادی تأثیراتی پذیرفته، اما از ویژگی‌های کاملاً متمایز و منحصر بفردی برخوردار است که تاکنون به طور دقیقی توصیف و تحلیل نشده است. پوپ با تاثیرپذیری از رویکردی فرمالیستی راجر فرای و کلایو بل و به کارگیری مفاهیمی همچون فرم ناب و اصل وفاداری به خلوص شکل به دیدگاهی بدیع درباره هنر ایرانی دست یافت. ویژگی‌های خاص دیدگاه پوپ سبب شد تا برخی از منتقدان هنری معاصر وی به تحلیل و نقد آن بپردازند. هدف این پژوهش تحلیل و ارزیابی رویکرد پوپ به مفهوم "هنر ایرانی" از طریق بررسی نقدهایی است که بر نظریۀ هنر ایرانی او از جانب شاپیرو و کوماراسوامی مطرح شده است. به این منظور، ضمن معرفی و تحلیل دیدگاه پوپ، تحلیل و ارزیابی شاپیرو و کوماراسوامی از آن نیز مورد واکاوی قرار گرفته است. این پژوهش، تحقیقی بنیادی و نظری بوده و روش تحقیق برای این موضوع به صورت توصیفی- تحلیلی است. شیوۀ گردآوری اطلاعات در پژوهش حاضر کتابخانه‌ای بوده است. نتایج به دست آمده از این تحقیق حاکی از این است که کوماراسوامی با برخی از انتقادات شاپیرو بر پوپ هم نظر است از جمله اینکه پوپ بدون ارائه دلایل کافی تلاش کرده هنر ایران را فراتر و متمایزتر از بقیۀ هنرها جلوه دهد، در عین حال، با فروکاستن ویژگی-های بنیادین هنر ایران به سبک دوران باستان کاملاً مخالف است. در مقابل، شاپیرو نیز معتقد است که پوپ داوری مبتنی بر کیفیت را جایگزین تفاسیر مبتنی بر سبک کرده‌ و نتوانسته است تاریخ هنر را با تاریخ اجتماعی پیوند دهد.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی هنرهای تجسمی و کاربردی

برساخت های گفتمانی اُبژه ها و سوژه های انسانی عکس های شخصی ظل السلطان از منظر تحلیل گفتمان ژیلین رُز

علیرضا واعظ؛ محمد خدادادی مترجم‌زاده؛ مهدی مقیم نژاد

مقالات آماده انتشار، اصلاح شده برای چاپ، انتشار آنلاین از تاریخ 25 آذر 1402

https://doi.org/10.30480/vaa.2022.3896.1664

چکیده

پرداختن به گنجینۀ عکس ها و اسناد تصویری عصر قاجار که واجد ارزش های بیشمار فرهنگی و اجتماعی هستند، به عنوان بخش برجسته ای از تاریخِ فرهنگ و هنر دیداری کشورمان، ضروری است. بنابراین مقالۀ حاضر با گرایش میان رشته ای و با کاربست روش کیفی تحلیل گفتمان ژیلین رُز و رویکرد توصیفی- تحلیلی، تعامل ها و ارتباطات میان مشارکین (عکاس، ابژه و سوژه عکاسی، ... بیشتر پرداختن به گنجینۀ عکس ها و اسناد تصویری عصر قاجار که واجد ارزش های بیشمار فرهنگی و اجتماعی هستند، به عنوان بخش برجسته ای از تاریخِ فرهنگ و هنر دیداری کشورمان، ضروری است. بنابراین مقالۀ حاضر با گرایش میان رشته ای و با کاربست روش کیفی تحلیل گفتمان ژیلین رُز و رویکرد توصیفی- تحلیلی، تعامل ها و ارتباطات میان مشارکین (عکاس، ابژه و سوژه عکاسی، دوربین و مخاطب) در تولید و مصرف عکس های پرتره و مستند اجتماعی موجود در آلبوم های شخصی ظل السلطان که به طور هدفمند گزینش شده اند، و همچنین نحوۀ برساخت هرکدام از این مشارکین را مورد واکاوی قرار داده و نقش گفتمان ها و نهاد های قدرت، در نحوۀ برساختن و برساخته شدن در این ارتباطات را بررسی می نماید. این پژوهش با هدف پاسخ به این پرسش که در جریان این تعامل ها و روابط، چه گفتمان ها، اُبژه ها و سوژه هایی تولید و چگونه برساخته می شوند، به نتایجی رسید که نشان از اثربخشی متقابل گفتمان های اجتماعی- سیاسی و ابژه ها و سوژه ها در برساخت یکدیگر دارد. در این فرایند برساخت، ابژۀ مقابل دوربین، از نفوذ پنهانی و مجازی آپاراتوس های قدرت همچون عکاسی، و در رأس آنها دستگاه نظارتی و هژمونیک ظل السلطان متأثر گشته، به طور خودکار به بدنِ خود انضباط می دهد و آن را در قالب خاصی ریخته، بهنجار می سازد (بدن مقلوب). در این امرِ نظارت، همۀ دستگاه ها زیر مجموعۀ یک گفتمان مسلط اند: گفتمان «ظل السلطان». حول این گفتمان سیاسی- فئودالیسمی، گفتمان های قدرت، پدرسالاری، نوگرایی و انضباطی، در چرخش اند که از طریق رمزگان های همراهِ ابژه ها و سوژه ها در عکس ها برساخته شده اند.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی هنرهای تجسمی و کاربردی

تحلیل گفتمانی «سفال معاصر» در ایران

امیر نظری؛ محمد رضا مریدی؛ مهرنوش شفیعی سرارودی؛ امیرعلی نجومیان

مقالات آماده انتشار، اصلاح شده برای چاپ، انتشار آنلاین از تاریخ 02 بهمن 1402

https://doi.org/10.30480/vaa.2022.3894.1663

چکیده

سفالگری که پیوندی دیرینه باهنرهای «سنتی» دارد در اواخر دوره قاجار و پس‌ از آن در مواجه با دوگان‌های هنر/صنعت و سنت/مدرنیته خوانش و نسبت جدیدی یافته است. در این رابطه و باهدف بررسی تحولات گفتمانی سفال معاصر سؤالات زیر مطرح است که منظور از «معاصر بودن» سفال چیست؟ گفتمان‌های تأثیرگذار بر «سفال معاصر» کدم‌اند؟ هنرمندان ... بیشتر سفالگری که پیوندی دیرینه باهنرهای «سنتی» دارد در اواخر دوره قاجار و پس‌ از آن در مواجه با دوگان‌های هنر/صنعت و سنت/مدرنیته خوانش و نسبت جدیدی یافته است. در این رابطه و باهدف بررسی تحولات گفتمانی سفال معاصر سؤالات زیر مطرح است که منظور از «معاصر بودن» سفال چیست؟ گفتمان‌های تأثیرگذار بر «سفال معاصر» کدم‌اند؟ هنرمندان سفالگر ایرانی ذیل «معاصر بودن» چه آثاری را خلق کرده اند؟ پژوهش پیش رو مبتنی بر رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی و روش «لاکلائو و موف» انجام‌گرفته است. نتایج نشان می‌دهد هنرمندان سفالگر تجربه‌های خود را ذیل مفهوم معاصر بودن در بستر سه گفتمان تأثیرگذار بر سفال معاصر به نمایش گذاشته‌اند. از آن جمله می‌توان به گفتمان «میراث و حفظ سنّت» اشاره کرد که در دوره پهلوی اول و دوم با دال مرکزی «اصالت» و با تأکید بر مانایی، تداوم و پیوستگی فرهنگ ملی، سنّت را به مثابه منبع ساخت هویت و ذخیره تاریخی هویت ملی در نظر گرفت و با حمایت از سفال بومی و روستایی آن را به‌عنوان هنری ملّی مطرح کرد. سفال در گفتمان میراث در سال‌های پس از انقلاب تداوم یافت و به‌عنوان بخشی از هنرهای میراثی با دلالت‌های سنتی ذیل کاربردهای آن موردتوجه قرار گرفت. همچنین گفتمان «مدرن و نوسنّت‌گرایی» که در دوره پهلوی دوم و پس از انقلاب با دال مرکزی پیوند و تلفیق سنّت و مدرن شکل گرفت با تأکید بر همسازی، پیوند و هم‌نشینی نشانه‌های فرهنگ سنّتی و مذهبی با نشانه‌ها و فرمالیسم هنر مدرن زمینه خلق آثاری با کارکردهای سیاسی و اجتماعی را فراهم آورد. گفتمان «معاصریّت و واسازی سنّت» نیز در دهه 1380 و 1390 با وارونه‌سازی و متلاشی کردن نظام نشانه‌های سنّت، شرایط ورود سفال به حیطه فرا رسانه‌ای هنر را فراهم کرد ازاین‌رو با دلالت‌های اجتماعی، فرهنگی زیست‌محیطی و سیاسی بابیانی نقادانه و با گرایش‌های فمینیستی همراه گردید.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی هنرهای تجسمی و کاربردی

نیازسنجی در خصوص ویژگی های خدمت – محصول تسهیل گر سفر به ایران

پریا سادات رضوی منش؛ نیلوفر شادمهری؛ ابراهیم باقری طالقانی

مقالات آماده انتشار، اصلاح شده برای چاپ، انتشار آنلاین از تاریخ 02 بهمن 1402

https://doi.org/10.30480/vaa.2022.3802.1646

چکیده

تسهیلات و خدمات از ارکان گردشگری محسوب می‌شود که می‌تواند در میزان موفقیت و توسعه گردشگری موثر واقع شوند. این خدمات باید در راستای برآوردن نیازهای گردشگران و تسهیل ارائه و درک جاذبه‌های گردشگری طراحی شوند تا بتوانند بهترین بهره‌وری را در صنعت گردشگری به همراه داشته باشند. برای این منظور لازم است نیازهای گردشگران در مواجهه با خدمات، ... بیشتر تسهیلات و خدمات از ارکان گردشگری محسوب می‌شود که می‌تواند در میزان موفقیت و توسعه گردشگری موثر واقع شوند. این خدمات باید در راستای برآوردن نیازهای گردشگران و تسهیل ارائه و درک جاذبه‌های گردشگری طراحی شوند تا بتوانند بهترین بهره‌وری را در صنعت گردشگری به همراه داشته باشند. برای این منظور لازم است نیازهای گردشگران در مواجهه با خدمات، مورد بررسی قرار گیرد. باتوجه به ناکافی بودن خدمات گردشگری برای گردشگران اروپاییِ ایران، هدف از پژوهش حاضر شناخت مهمترین نیازها و اولویت‌بندی مشکلات آنان در حین سفر به ایران بوده است تا به منظور طراحی خدمت-محصول از آن استفاده شود. مطالعه حاضر در دسته پژوهش‌های کاربردی بوده و به لحاظ شیوۀ اجرا از نوع تحقیقات توصیفی پیمایشی می‌باشد که ضمن واکاوی مبانی نظری و جمع‌آوری کتابخانه‌ای داده‌ها، نتایج حاصل از 108پرسشنامه و مصاحبه تکمیل شده توسط گردشگران و راهنمایان‌گردشگری را بررسی کرده‌است.این پژوهش براساس نمونه‌گیری گلوله‌‌برفی انجام شده‌است و تعیین حجم نمونه براساس جدول مورگان، برای جامعه نامحدود انجام پذیرفته و کفایت نمونه با آزمون KMO سنجیده شده است. روایی پرسشنامه به‌صورت صوری تایید شده و پایایی آن با آزمون آلفای کرونباخ سنجیده شده‌است که آلفای کرونباخ هر دو پرسشنامه بالای7/0 بوده که حاکی از پایایی بالای ابزار پژوهش است.یافته‌های این پژوهش نشان داد مسئله تبدیل ارز و عدم آشنایی گردشگران با کارت‌های اعتباری مخصوص از مهمترین مشکلات آنهاست، همچنین دسته‌بندی اطلاعات براساس شهرها، اطمینان بخشی نسبت به امنیت سیستم رزرو بلیط و هتل، قابلیت خدمت‌رسانی بصورت برون‌خط باید از ویژگی‌های خدمات طراحی شده برای آن‌ها باشد. همچنین لزوم طراحی کوله یا کیف قابل حمل با استفاده از صنایع دستی به عنوان محصولی برای همراهی خدمات از یافته‌های این پژوهش بود.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی هنرهای تجسمی و کاربردی

تحلیل و طبقه بندی زوج نگاری های نیمة نخست عصر قاجار

آمنه مافی تبار

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 10 تیر 1403

https://doi.org/10.30480/vaa.2022.3980.1684

چکیده

پیکرنگاری درباری، سبک نخست نقاشی عصر قاجار است که هرچند پیش‌تر از این عهد و در اواخر حکومت صفوی شکل می‌گیرد اما در زمان فرمانروایی پادشاهان اولیة سلسله قاجار یعنی آغامحمدخان تا محمدشاه در شکل گسترده رواج می‌یابد و اوج آن مصادف با امارت دومین شهریار این خاندان یعنی فتحعلی‌شاه است. در بسیاری از این نوع نقاشی‌ها، فقط یک پیکره در قاب ... بیشتر پیکرنگاری درباری، سبک نخست نقاشی عصر قاجار است که هرچند پیش‌تر از این عهد و در اواخر حکومت صفوی شکل می‌گیرد اما در زمان فرمانروایی پادشاهان اولیة سلسله قاجار یعنی آغامحمدخان تا محمدشاه در شکل گسترده رواج می‌یابد و اوج آن مصادف با امارت دومین شهریار این خاندان یعنی فتحعلی‌شاه است. در بسیاری از این نوع نقاشی‌ها، فقط یک پیکره در قاب تصویر خودنمایی می‌کند و در نمونه‌های متعددی نیز دو یا چند تن به نمایش درآمده‌اند. هدف این مقاله، تحلیل و بررسی گونه‌ای از پیکرنگاری‌‌های درباری است که با حضور دو تن در ترکیب تصویر، در قالب زوج‌نگاری شناخته می‌شود. با این حساب پرسش آن است: چگونه می‌توان زوج‌نگاری‌های نیمة نخست عصر قاجار را از منظر محتوا طبقه‌بندی کرد؟ نتیجة این مطالعه به شیوة تحلیلی تطبیقی دربارة هجده تصویر نمونه‌گیری شده به صورت احتمالی طبقه‌بندی شده؛ نشان می‌دهد که می‌توان زوج‌نگاری‌های نیمة نخست عصر قاجار را در قالب دلدادگان، همراهان هم‌شأن، شاهزاده‌خانم‌ها/ شاهزادگان و خدمه و البته والده/ والد و فرزند تقسیم نمود. چنانچه ترکیب تصویر و جزییاتی همچون پوشش و آرایه‌های تزیینی لباس افراد، بیانگر آن است بسیاری از نمونه‌هایی که پیش از این به عشاق تعبیر شده‌اند، به‌واقع شاهزاده‌خانم‌هایی هستند که با خدمتکار مرد، همراهی شده و به تصویر درآمده‌اند. نکتة دیگر آنکه هرچند خدمة شاهزاده‌خانم‌ها در صورت زنانه و مردانه نمود دارد اما ملازمان شاهزادگان، صرفاً درقالب جنسیت مردانه ـ و نه کنیز ـ ظاهر می‌شود. افزون‌براین، تعامل افراد هم‌شأن با جنسیت مشابه همچون مؤانست دو بانوی نوازنده یا نمایش فرزند خردسال (پسر) در آغوش مادر و در جوار پدر از دیگر موضوعاتی است که در این طیف از پیکرنگاری‌ها با کمّیت اندک دنبال ‌شده است.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی هنرهای تجسمی و کاربردی

مطالعه تعامل فضای مثبت و منفی در آثار نوما بار با تکیه بر نظریه شکل و زمینه ی گشتالت

زینب سعیدزاده؛ سودابه صالحی

مقالات آماده انتشار، اصلاح شده برای چاپ، انتشار آنلاین از تاریخ 06 مرداد 1403

https://doi.org/10.30480/vaa.2022.4020.1695

چکیده

امروزه حجم بالای اطلاعات بصری موجب شده است تا انتقال پیام به مخاطب دشوار شود . یکی از راه‌حل‌های موثر برای ایجاد خلاقیت و جلب توجه مخاطب، استفاده از بازی و تعامل میان فضاهای مثبت و منفی اثر است. هدف پژوهش حاضر تعیین نحوه‌ی استفاده از تعامل فضاهای مثبت و منفی با تکیه بر نظریه گشتالت در پوسترهای طراح گرافیک معاصر، نوما بار می باشد.این ... بیشتر امروزه حجم بالای اطلاعات بصری موجب شده است تا انتقال پیام به مخاطب دشوار شود . یکی از راه‌حل‌های موثر برای ایجاد خلاقیت و جلب توجه مخاطب، استفاده از بازی و تعامل میان فضاهای مثبت و منفی اثر است. هدف پژوهش حاضر تعیین نحوه‌ی استفاده از تعامل فضاهای مثبت و منفی با تکیه بر نظریه گشتالت در پوسترهای طراح گرافیک معاصر، نوما بار می باشد.این پژوهش از منظر هدف کاربردی و از نظر روش کیفی است؛ بدین معنا که تمامی عناصر بصری موجود در نمونه های مورد بررسی با توجه به نظریه گشتالت و جداول طراحی شده توسط پژوهشگران مورد مشاهده، تحلیل و توصیف کیفی قرار گرفته اند. جامعه‌ی نمونه‌ی پژوهش پوسترهای طراحی شده توسط نوما بار بوده که به صورت هدفمند انتخاب شده اند. پس از مشاهده‌ی عمیق 38 نمونه، توصیف بصری آن‌ها، کدگذاری توصیف‌ها و توسعه‌ی جدول ارزیابی این نمونه‌ها بر اساس قوانین گشتالت و به دست آمدن نتایج کدگذاری‌ها، 14 نمونه‌ که تطابق بیش تری با موضوع مورد بحث داشته اند انتخاب شده و از منظر رابطه‌ی شکل و زمینه مورد بحث قرار گرفته‌اند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که در نمونه‌های مورد بررسی، فضای مثبت و منفی در پوسترهای نوما بار معمولاً کارکردی دوجانبه دارند؛ به‌طوری که یا تمام فضای اطرافِ نقشِ مثبت و یا قسمتی از این فضا تبدیل به نقش جدیدی شده‌اند که با وجود اتصال بدون‌مرز به زمینه، خود را به عنوان نقش یا همان فضای مثبت جلوه می‌دهند. در واقع، این استفاده مثبت از فضای منفیِ زمینه‌ی اثر تا به حدی خوب انجام پذیرفته است که در برخی موارد، شکل ایجاد شده در زمینه‌ی به نسبت فضای مثبت، تطابق بیش‌تری با قوانینِ نقش بودن یک شکل در نظریه‌ی شکل و زمینه‌ی گشتالت داشته و حتی گاهی بیشتر چشم مخاطب را درگیر خود می کند.

مشاهده مقاله

دوره 17 (1403)

دوره 16 (1402)

دوره 15 (1401)

دوره 14 (1400)

دوره 13 (1399)

دوره 12 (1398)

دوره 11 (1397)

دوره 10 (1396)

دوره 9 (1395)

دوره 8 (1394)

دوره 7 (1393)

دوره 6 (1392)

دوره 5 (1391)

دوره 4 (1390)

دوره 3 (1389)

دوره 2 (1388)

دوره 1 (1387)

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

بانک ها و نمایه نامه ها

ابر واژگان