هارپی یا همای؟ تحلیلی بر پیدایی نقش هارپی در هنر ایران و ترکیه با تکیه بر اساطیر ترک

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی گروه پژوهش هنر، دانشکده هنر، دانشگاه نیشابور، نیشابور، ایران

2 عضو هیئت علمی گروه پژوهش هنر، دانشکده هنر، دانشگاه نیشابور،نیشابور، ایران

10.30480/vaa.2022.3952.1680

چکیده

هارپی نقشی ترکیبی است که ریشه در بینش اساطیری تمدن‌های اولیه داشته و ابتدا از طریق هنر اورارتویی، به صورت انسان-پرنده به هنر ایران وارد شده و سپس در هنر عیلامی و آشوری مفاهیمی ‌مقدس به‌خود گرفته است و با ورود اسلام به ‌ایران، در فرمی جدید و به شکل زن- پرنده در هنر دوره سلجوقی ظاهر می‌شود. همانطور که هنر ایران با ورود اسلام فرم را از داشته‌های غنی باستانی خود گرفت و مفاهیم اسلامی را بدان افزود، به‌نظر می‌رسد بتوان این پرسش را درباره نقش هارپی نیز مطرح نمود: چه رابطه‌ای بین این فرم جدید که با ورود سلجوقیان به ‌ایران در هنر این دوره ظاهر می‌شود و اساطیر باستانی ترک وجود دارد؟ و پرسش دوم اینکه بر اساس ساختار پژوهش تطبیقی فیلیپس، چه رابطه‌ای ممکن است بین ویژگی های فرمی نقش هارپی در هنر ایران و ترکیه وجود داشته باشد؟ هدف از پژوهش حاضر واکاوی اساطیر ترک و بررسی رابطه آنها با پیدایی فرم هارپی در هنر دوره سلجوقی و بررسی شباهت‌ها و تفاوت‌های نقش هارپی در هنر ایران و ترکیه است. روش این پژوهش تطبیقی-تحلیلی است. یافته‌های ‌پژوهش نشان‌ می‌دهد که تطابق بسیاری در ویژگی‌های فرمی نقش هارپی در نمونه آثار هنری دو کشور ایران و ترکیه وجود دارد که این ویژگی‌ها تا حد زیادی منطبق با ویژگی‌های اساطیری الهه «اومای‌انا» در اساطیر ترک است. بنابراین نقش هارپی می‌تواند برای تداعی همای که صورت تبدیل یافته و شیوه اعمال قدرت الهه «اومای‌انا» در اساطیر ترک است، در هنر دو کشور ایران و ترکیه به‌کار رفته باشد.

کلیدواژه‌ها

نامه هنرهای تجسمی و کاربردی
دوره 16، شماره 39
فروردین 1402

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار