واکاوی رازهای تداوم هزار ساله تصویر «بهرام گور و آزاده »

تصویر بهرام گور و آزاده با یک‌شکل بندی کمابیش یکسان بر آثار هنری گوناگون به‌جای مانده از یک سده پیش از هجرت تا سده نهم هجری قمری (سده پنجم تا پانزدهم میلادی) نقش بسته است. این تصویر در طول قرن‌ها در عرصه هنر دوره پیشا‌اسلامی و اسلامی ایران رواجی چشمگیر یافته و حیاتی بدون گسست داشته است. این تداوم، پرسش‌هایی چند را به ذهن متبادر می‌سازد که این نوشتار نیز در پی یافتن پاسخ‌های آن‌ها است. چرا در میان انبوه نقوش و مضامین مورداستفاده هنرمندان در پیش از اسلام، این طرح تا سده‌های میانه اسلامی همچنان بدون تغییر همچنان بازتولید می‌شد؟ آیا بعد از اسلام نیز مفهوم این تصویر همانند دوره ساسانیان بوده است؟ چرا ظهور حکومت‌هایی بیگانه در ایران نه‌تنها بر این تداوم اثیر نگذاشته، بلکه آن را تقویت نیز کرده است؟ مبنای کار این جستار ازلحاظ نظری، نظریه‌های مربوط به مشروعیت سیاسی است و اطلاعات جمع‌آوری‌شده به روش توصیفی – تحلیلی موردبررسی قرارگرفته‌اند. هدف در این پژوهش، یافتن علل اصلی ماندگاری هزارساله این تصویر در گستره هنر ایران حتی در زمان استیلای حکومت‌های غیر ایرانی است، نتیجه آنکه به نظر می‌رسد اغراض سیاسی و مشروعیت طلبی حکمرانان در دوره اسلامی از دلایل عمده دیرپایی این نقش باشد و مفهوم آن بیش از زیبایی، موردنظر پدیدآورندگان بوده است.
کلیدواژه‌ها: هنر ایرانی، بهرام گور، آزاده، شاهنامه، مشروعیت.