انواع بست رنگ در متون تاریخی فنی نقاشی و خوشنویسی ایران
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
10.30480/vaa.2013.267
چکیده
از مهم‌ترین منابع شناخت فنون قدیمی رنگ‌سازی به‌خصوص در مورد بستهای نقاشی ایرانی، رسالات فنی قدیمی است. بدون بکار گیری روشی منظم و تعریف‌شده، بررسی متون فنی قدیمی ممکن نیست. پرسش اصلی این است که بستهای مرسوم در نقاشی ایرانی کدام مواد بوده و آیا تناسبی بین بست و رنگدانه وجود داشته است یا نه. در مقاله حاضر 24 رساله چاپ‌شده فارسی از قرن ششم هجری تا اواخر دوره قاجار از حیث انواع بستهای نقاشی ذکرشده و رابطه بست‌ها با رنگدانه تحلیل‌شده است. در پایان نتیجه‌گیری می‌شود که بستهای ذکرشده در منابع به این شرح هستند: صمغ، صمغ عربی، سفیده تخم‌مرغ، زرده تخم‌مرغ، سریشم، انزروت، نشاسته، سریش، روغن کمان، روغن کنجد و روغن. سپس ویژگی هر نوع بست به‌طور جداگانه شرح داده می‌شود. بنا بر متون بررسی‌شده، صمغ عربی بستی بوده که برای تمام رنگدانه‌ها استفاده می‌شده است. ترکیب صمغ و سریشم و صمغ و بست تخم‌مرغی نیز به ترتیب برای چسباندن ورق فلزی و مرکب‌سازی توصیه‌شده است. زرده تخم‌مرغ بست مناسب نقاشی روی چوب و انزروت بست خاص زنگار بوده و بست روغنی از دوره صفوی در متون ظاهرشده و به‌جز برای باقی رنگدانه‌ها کاربرد داشته است
)