شیر و شیربازان در پردة نقاشان قلندر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه هنر

چکیده

در باورهای عامیانة مردم ایران و هم در منابع ادبی، نام و نشان شیر با نام اهل فتوّت و قلندری گره خورده
است. این پیوند به گونه ای است که تصاویر این جانور و جماعات تربی تکننده اش که به شیربازان معرو ف
شده اند با داستان جوانمردان ایرانی و شیفتگان علی)ع( )سرسلسلة بیشتر طریقت های فتوّت( پیوند خورده
است. در عرصة اجتماعی نیز قلندران در کار معرک هگیری با جانورانی چون شیر، دستی طولانی داشت هاند.
کوشش مکتوبِ حاضر، با رویکرد جامع هشناسیِ ساخت گرا، به قصد کشف و تحلیل پیوند میان شیر و
شیربازان با نگاره-های ایرانی صورت گرفته، و نقاشی هایی با موضوع «شیر در زنجیر « ،» شیر و شیرباز »
و یا «حملة شیر به انسان » که به کرّات در ایران و هند در دوران پسامغول اجرا شده اند را مورد بررسی قرار
می دهد. نگارنده معتقد است این آثار که حاویِ محتوای خاصّی هستند، مورد پذیرش مردمانِ وابسته یا دلبسته
به طریقت فتوّت و قلندری بود هاند و توسط نقّاشانی نیز خلق شده اند که خود به شدّت متأثر از اندیشه و اعتقاد
آن طریقت ها بوده اند. این آثار را می توان به لحاظ محتوایی، نه تنها بازتاب دهنده، بلکه شکل دهنده و مقوِمِ
دنیای فکری و مادّی گروههای مذکور نیز دانست. روش تحقیق، تحلیلی تبیینی است و گردآوریِ اطلاعات نیز
شامل مطالعات کتابخانه ای می شود..

کلیدواژه‌ها


- آژند، یعقوب (1377)، دوازده رُخ، انتشارات مولی، تهران.
ـ اعتضادی، لادن (1389)، هنر و زیبایی در عرفان ایرانی، مجموعة مقالات دربارة هنر و زیبایی در نشریة عرفان ایران، به کوشش لادن اعتضادی، نشر حقیقت، تهران.
ـ افشاری، مهران (1384)، آیین جوانمردی (مرام و سلوک طبقة عامة ایران)، دفتر پژوهش­های فرهنگی، تهران.
__________، (1382)، فتّوتنامه‌ها و رسائل خاکساریه، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران.
-افشاری، مهران/ مدائنی، مهدی(1385)، فتّوت ‌و ‌اصناف، چهارده رساله در باب فتّوت و اصناف، نشر چشمه، تهران.
ـ بشلر، ژان (1370)، ایدئولوژی چیست؟، مترجم: علی اسدی، ناشر: شرکت سهامی انتشار، تهران.
ـ پوینده، محمّدجعفر (1390)، درآمدی بر جامعه­شناسی ادبیات، گزیده و ترجمه: محمّدجعفر پوینده، انتشارات نقش­جهان­مهر، تهران.
ـ دوغلات، میرزا حیدر (1378)، سرود اهل بخارا (تاریخ رشیدی)، مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت خارجه، تهران.
ـ راکسبره، دیوید.جی (بی­تا)، کمال­الدین بهزاد و مسألة پدیدآورندگی اثر هنری در نقاشی ایرانی. در: نگار نگارگران. مترجم: صالح طباطبایی. ویژه­نامة همایش بین­المللی کمال­الدین بهزاد، به اهتمام فرهنگستان هنر. 58-120.
-      رامین، علی (1387)، مبانی جامعه­شناسی هنر، نشر نی، تهران.
ـ رضوی، مسعود (1391)، تاریخ و فرهنگ جوانمردی؛ سپاس­نامه­ای پیشکش به ایرج افشار، انتشارات اطلاعات، تهران.
ـ شاهکارهای نگارگری ایران (1384)، موزة هنرهای معاصر تهران، ایران.
-فرهاد، معصومه (1377)، آیینة زمان. در: دوازده رخ، ترجمة یعقوق آژند، انتشارات مولی، تهران. 285-310.
-فرهنگ­نامة اندیشة مارکسیستی (1388)، تام باتامور، وی.جی.کیرنن، رالف میلی­بند. ترجمة اکبر معصوم­بیگی، نشر بازتاب­نگار، تهران.
ـ کریم­زاده تبریزی، محمدعلی (1376)، احوال و آثار نقاشان قدیم ایران و برخی از مشاهیر نگارگر هند و عثمانی، جلد اول، انتشارات مستوفی، تهران.
­­________________________، (1370)، احوال و آثار نقاشان قدیم ایران و برخی از مشاهیر نگارگر هند و عثمانی، جلد سوم، انتشارات ساتراپ، لندن.
ـ کیانی، محسن (1389)، تاریخ خانقاه در ایران، انتشارات طهوری، تهران.
_ گلچین­معانی، احمد (1380)، شهرآشوب در شعر فارسی، نشر روایت، تهران.
ـ مارتین، ونسا (1389)، دوران قاجار؛ چانه زنی، اعتراض و دولت در ایران قرن نوزدهم، کتاب آمه، تهران.
ـ محجوب، محمدجعفر (1350)، فتوّت­نامة سلطانی، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، تهران.
_________________، (1391)، تاریخ فتوّت بعد از عصر ناصر. در: تاریخ و فرهنگ جوانمردی، به کوشش سید مسعود رضوی، اطلاعات، تهران. 48­ ـ82.
ـ مصباح­پور ایرانیان، جمشید (1358)، واقعیت اجتماعی و جهان داستان، تهران.
ـ وجدانی، عبدالحسین (1348)، پهلوان نوروز، مجلة سخن، دورة 18، شمارة 11و12. 1115-1120.
 
 
 
منابع لاتین
 
- Akbarnia, Ladan / Leoni, Francesca (2010), Light of The Sufis, The Mystical Arts of Islam, The Museum of Fine Arts, Houston.
- Canby, Sheila.R (1996), The Rebellious Reformer, Azimuth Editions, London.
- Sanderson, Gordon (1983), The Arts and Antiquities of India, Cosmo publications, New Delhi.
- Vaziri, Mostafa (2012), Buddhism in Iran, Palgrave Macmillan, New York.
 
 
منابع اینترنتی
 
-  asia.si.edu
 - www.mfa.org سایت اینترنتی موزة هنرهای زیبای بوستون:
-  www.Pinterest.com
-  www.amaana.org
 - www.wikifegh.ir