تحلیل شمایل‌نگاشتی بزم طرب و بزم شکار در سرلوحه‌ی مونس الاحرار فی دقایق الاشعار (۷۴۱ هجری)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشگاه هنر، تهران

2 دانشکده علوم نظری و مطالعات عالی هنر، دانشگاه هنر، تهران

3 دانشجوی دکترای تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی، دانشگاه هنر، تهران

چکیده

بر سرلوحه‌ی دست‌نویس مونس الاحرار فی دقایق ‌الاشعار (۷۴۱ هجری) جلوس زوجی سلطنتی بازنمایی شده که پژوهشگران آن را به پیروی از تفسیر معمول از مجالس مصور در افتتاحیه‌ی نسخ به‌عنوان بازنمایی حامی ناشناس این نسخه تفسیر کرده‌اند. در این مقاله با روش شمایل‌نگاشتی و با تمرکز بر مجاورت این مجلس با بزم شکار به واکاوی محتو‌ای سرلوحه‌ی مونس الاحرار در بستر تاریخی خلق آن و چرایی ظهور آن به‌عنوان مجلس سرلوحه در ابتدای این نسخه پرداخته‌ایم. داده‌های به‌دست‌آمده از متون تاریخی و ادبی و بررسی محتوای بصری آثار برجای‌مانده تا سده‌ی هشتم هجری، سرلوحه‌ی مونس الاحرار را به گستره‌ای از مفاهیم و مضامین متداول در فرهنگ درباری و ادبیات فارسی پیوند می‌دهد که نِمود آن در هنر‌های تصویری «زنجیره‌ی شاهانه» نامیده شده است و به نمایش شاه و اعمال شاهانه‌ی وی تحت عنوان کلی بزم و رزم اختصاص دارد. بدین ترتیب مشاهده می‌شود که سرلوحه‌‌های مصور بیان بصری سنت مدح و ثنای شاهان در ابتدای کتب به شمار می‌روند و در سرلوحه‌ی مونس الاحرار این کارکرد با جزئیات شمایل‌نگاشتی متداول در تبریزِ عهد ایلخانی، ترکیب‌بندی‌های مجالس بر تخت نشستن در دوره‌ی سلجوقی و سنت ایرانیِ بازنمایی زنجیره‌های شاهانه به‌عنوان جان‌مایه‌ی هنر درباری درهم‌آمیخته است.

کلیدواژه‌ها