تعامل بز و درخت آسوریگ در تبلور هنری ایران قبل از اسلام وآشور

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه صنایع دستی، دانشکده هنرهای کاربردی، دانشگاه هنر، تهران، ایران

2 کارشناسی ارشد نقاشی، دانشگاه هنر، تهران، ایران

چکیده

داستان درخت آسوریگ بر مبنای تعامل بز و درخت شکل گرفته و این دو عنصر به عنوان نمایندگان اقوام
ایران قبل از اسلام )ماد( و آشور، اندیشه و بنیان فکری آن ها را به تصویر کشیده است. چگونگی شک لگیری
و جایگاه این دو عنصر به عنوان نماد در هنر و مذهب این دو دولت مرادپژوهش است. بنابراینبز در تمدن
ایران قبل از اسلامودرخت آسوریگ در تمدن آشور دارای چه معنا و مفهومی است؟ و نیز تعامل بز و درخت
آسوریگ به عنوان نمایندگان دو تمدن فرهنگی در قبل از اسلام بر آثار هنری به چه صورتی تبلور یافته
است؟مطالعه و تحلیل داده ها با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی در چارچوب شمایل نگاری صورت پذیرفته
است.بر اساس یافت هها چنین استنباط می شود که اساس و ریشه داستان آسوریگ در مذهب این دو قوم یعنی
ماد و آشور گنجانده شده و شاید بز به دلیل چالاک و بی باکی در قالب نماد مزداپرستی و درخت نخل به
علت داشتن جایگاهی والا در بین النهرین و آشور، مورد پرستش بوده و بر روی آثار نقش بسته است؛ اگرچه
نقش درخت )اشکال مختلف( و همچنین بز در دوران ما قبل ماد و آشور به عنوان نماد کاربرد فراوان داشته
و تأثیرپذیری اقوام ماد و آشور از نمادهای گذشتگان به عنوان باورها و عقاید دینی و آ یینی انکارناپذیر
است. باید اذعان داشت که داستان آسوریگ در این دوران با توجه به اسناد مکشوفه باستانی، به صورت
کلی نمایان و مطرح بوده است. پس از جمع بندی مطالب و تصاویر، نتایج ذیل از تعامل دو عنصر بز و درخت
در قالب داستان درخت آسوریک قبل از اسلام به دست آمده است: برتری جویی قوم ماد بر آشور، تقدم و
برتری دین زرتشت بر خدایان آشوری، اتحاد میان دامپروری و کشاورزی، اتحاد نوع بشر در قالب جنس نر
و ماده و برتری جویی جنس مذکر، کنایه از زایش و باروری و اتحاد زمین و آسمان.

کلیدواژه‌ها


-   ابراهیمی، رضا. (1393). «تعلیم و تربیت فرزند در ادب فارسی تا قرن 6 هجری». پایان‌نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی.
-   ابراهیمی، سید محمد. (1391). «ساختار داستان (درخت آسوریک) بر مبنای دیدگاه لوی استروس». مطالعات ادبیات تطبیقی. (شماره 22)، 160-147.
-   بهرامی، وحیده. (1392). درختان مقدس. چاپ اول، تهران: نشر برداشت.
-   پاکی زاد تبریزی، شکوفه. (1375). «فرهنگ و زبان‌های باستانی (بررسی منظومه درخت آسوریک از نظر مباحث دستوری)». پایان‌نامه کارشناسی ارشد. تبریز: دانشگاه تبریز.
-   پرادا، ایدت و همکاران. (1386). هنر ایران باستان. ترجمه مجید یوسف‏زاده. تهران: نشر دانشگاه تهران.
-   پوپ، آرتورآپم، و فیلیپس اکرمن. (1387). سیری در هنر ایران (از دوران پیش از تاریخ تا امروز، دوره‏های پیش از هخامنشی، پارتی و اشکانی). ج1. ترجمه باقر آیت‌الله زاده شیرازی، علیرضا شاپور شهبازی، هومان اسعدی. تهران: علمی و فرهنگی.
-   دادور، ابوالقاسم، و الهام منصوری. (1385). درآمدی بر اسطوره‌ها و نمادهای ایران و هند در عهد باستان. تهران: نشر دانشگاه الزهرا(س).
-   دورانت، ویل. (1367). تاریخ تمدن (مشرق زمین: گاهواره تمدن). ترجمه احمد آرام، ع. پاشایی، امیرحسین آریان پور. تهران: انقلاب اسلامی.
-   دیاکونوف، ا.م. (1357). تاریخ ماد. ترجمه کریم کشاورز. تهران: پیام.
-   رحمانی، هما. (1390). «التفات و تطور تاریخی آن در آثار بلاغی تا امروز». پایان‌نامه کارشناسی ارشد. مشهد: دانشگاه فردوسی.
-   ریاضی، محمدرضا. (1375). فرهنگ مصور اصطلاحات هنر ایران. تهران: نشر دانشگاه الزهرا(س).
-   شریفی، محمد. (1387). فرهنگ ادبیات فارسی. تهران: فرهنگ نشر نو انتشار معین.
-   شوالیه، ژان، و آلن گِربران. (1388). فرهنگ نمادها (اساطیر، رویاها، ایماء و اشاره، اشکال و قوالب، چهره‏ها، رنگ‌ها، اعداد). ج3. ترجمه سودابه فضایلی. تهران: جیحون.
-   طلایی، حسن. (1393). مهر در ایران از آغاز تا صدر اسلام. تهران: سمت.
-   عبدلی، محمد، و راضیه گرکنی. (1392). اسطوره‌های شرق. تهران: جمال هنر.
-   فلاح، لیلا. (1390). «گیاهان اساطیری در هنر ایران باستان». پایان‌نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه‏ الزهرا(س).
-   علی‌‌آبادی، منیژه. (1391). «بررسی عناصر سه گانه نمادین در جام شوش». هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی. (شماره3)، 5-12.
-   قدیانی، عباس. (1393). مذهب و باورهای دینی در ایران (از ایران باستان تا پایان سلسله زندیه). تهران: آروَن.
-   کامبخش‏فرد، سیف‌الله. (1380). سفال و سفالگری در ایران از ابتدای نوسنگی تا دوران معاصر. تهران: ققنوس.
-   کوپر، جی. سی. (1379). فرهنگ مصور نمادهای سنتی. ترجمه ملیحه کرباسیان. تهران: فرشاد.
-   لازار، به‏به. (1388). تاریخ آشور. تهران: نشر سازمان میراث فرهنگی صنایع‌دستی و گردشگری.
-   لیک، گوندولین. (1385). فرهنگ اساطیر شرق باستان. ترجمه رقیه بهزادی، تهران: طهوری.
-   مجیدزاده، یوسف. (1379). تاریخ و تمدن بین‌النهرین (تاریخی، فرهنگی، اجتماعی). ج2. تهران: نشر دانشگاهی تهران.
-   مجیدزاده، یوسف. (1380). تاریخ و تمدن بین‌النهرین (هنر و معماری). ج3. تهران: نشر دانشگاهی تهران.
-   محمدی، محمدهادی و زهره قایینی. (1390). تاریخ ادبیات کودکان ایران (ادبیات شفاهی و دوران باستان). تهران: چیستا.
-   معصومی، غلامرضا. (1349). «نقش بزکوهی بر روی سفال‏های پیش از تاریخ ایران». ضمیمه‏ بررسی‏های تاریخی. (شماره4)، 292-257.
-   وزیری، علی‌نقی. (1369). تاریخ عمومی هنرهای مصور. تهران: هیرمند.
-   وندنبرگ، لوئی. (1379). باستان‌شناسی ایران باستان. ترجمه عیسی بهنام. تهران: دانشگاه تهران.
-   هال، جیمز. (1380). فرهنگ نگاره‌ای نمادها در هنر شرق و غرب. ترجمه رقیه بهزادی. تهران: فرهنگ معاصر.
-   نوّابی، ماهیار. (1363). درخت‏آسوریگ (متن پهلوی، آوانوشت، ترجمه فارسی، فهرست واژه‏ها و یادداشت‌ها). تهران: فروهر.
-    Cooper,Jerrold (2000). “Assyrian prophecies, the Assyrian tree, and the Mesopotamian origins of jewish monotheism, Greek philosophy, Christian theology, Gnosticism, and much more”. Journal of the American Oriental society. Published by: American Oriental Society. (vol 120), 430-444.
-    Parpola, Simo (1993). “The Assyrian tree of life: Tracing the origins of gewish monotheism and Greek philsophu”. Journal of near eastern studies. Published by: The University Chicago press. (vol 52), 161-208.
-    http://www.shegeftiha.com