ساختار بصری سفالینه‌های منقوش چغامیش

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه گرافیک، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

چکیده

گستردگی شاخه‏های محض و کاربردی هنر تصویری در جامعه‏ کنونی و اهمیت این هنر در ایران از دیرباز تاکنون، نشانگر ضرورت بازشناسی ریشه‏های تصویری هنر ایران است. پژوهش کاربردی حاضر، با طرح این مسئله شکل گرفت که اصول و مبانی بصری تصویرنگاری در دوره‏ پیش‌از‌تاریخ ایران چگونه بوده است. روش تحقیق، تحلیلی-تطبیقی و به بررسی موردی منطقه‌ چغامیش از پهنه‌ جنوب غربی فلات ایران، با استناد به تصاویر 354 سفالینه‏ آن دوره، می‌پردازد. تحلیل هنر تصویری از منظر طراحی و با رویکردی فرم‏گرایانه با مطالعه‌ منابع کتابخانه‌ای و مشاهده‌ اشیا موزه‌ای صورت گرفته است و هدف پژوهش، دستیابی به شاخصه‌های تصویری خاص هر دوره و ویژگی‌های مشترک میان این ادوار است. نتایج، نشان می‌دهد که تراکم نقوش، ساختار ترکیب‌بندی، حاشیه‌پردازی، نقش‌مایه‌ها، عناصر و کیفیات بصری، معیارهای تمایز تصاویر هستند. در دوره‌ عتیق، اغلب تصاویر از عناصر بصری به‌تنهایی و یا نقش‌مایه‌های هندسی ساده‌ و تکراری در ترکیب‌بندی‌های ردیفی تشکیل‌شده‌اند. در دوره‌ قدیم، ترکیب‌بندی‌های دایره‌ای، نقش‌مایه‌های هندسی پیچیده، نقوش گیاهی و جانوری انتزاعی در تصاویر دیده می­شود و عناصر بصری، به‌عنوان جداکننده‌ یا مکمل نقش‌مایه‌ها، به کار گرفته می‌شوند. در دوره‌ میانه، با ورود به عصر مس­سنگی، تنوع و نوآوری افزایش‌یافته و تصاویری بدیع به وجود آورده است.
 

کلیدواژه‌ها


اوکریک، استینسون، و همکاران. (۱۳۹۰). مبانی هنر، نظریه و عمل. ترجمه محمدرضا یگانه دوست. تهران: سمت.
پولادچنگ، مرضیه، و همکاران. (1393). «تحلیل نقوش جام شوش از منظر ساختار و مفهوم». پیکره. (شماره 5)، 22-7.
جنسن، چارلز. (۱۳۸۴). تجزیه و تحلیل آثار هنرهای تجسمی، ترجمه بتی آواکیان. تهران: سمت.
حلیمی، محمدحسین. (1376). اصول و مبانی هنرهای تجسمی. تهران:احیاء کتاب.
داندیس، دونیس ا. (۱۳۸۹). مبادی سواد بصری. ترجمه مسعود سپهر. تهران: سروش.
طلایی، حسن. (۱۳۹۰الف). ایران پیش‌ازتاریخ: عصر مس‌سنگی. تهران: سمت.
طلایی، حسن. (۱۳۹۰ب). هشت هزار سال سفال ایران. تهران: سمت.
قره‌باغی، علی‌اصغر. (۱۳۸۳). هنر نقد هنری. تهران:سوره مهر.
کارول، نوئل. (۱۳۸۷). درآمدی بر فلسفه‏ هنر. ترجمهصالح طباطبائی. تهران: فرهنگستان هنر.
ملک­شهمیرزادی، صادق. (1391). ایران در پیش‌ازتاریخ، باستان‌شناسی ایران از آغاز تا سپیده‌دم شهرنشینی. تهران:سبحان­نور.
Alizadeh, Abbas. (1992). “Prehistoric settlement patterns and culture”. susiana southwestern Iran: the analysis of the F.G.L Garmliza survey collection. University of Michigan Museum of Anthropology.
Alizadeh, Abbas. (2008). CHOGHA MISH 2 The development of a prehistoric regional center in lowland susiana,southwestern iran final report on the last six seasons of excavation, 1972-1978. Chicago: Oriental institute.
Delougaz, Phinhas. & Kantor, Helene. J. (1996). CHOGHA MISH The first five seasons of excavations 1961-1971 . (Vol. 1), Ed. Abbas Alizadeh. Chicago: The oriental institute.
Hole, Frank. (1984, Feb.). “Analysis of structure and design in prehistoric ceramics”. World archaeology. (vol 15), 326-347.
Pollock, Susan. (1983). “Style and Information: An Analysis of Susiana Ceramics”. Journal of Anthropological Archaeology. (vol 2),354-390.
Thompson, Barry Edward. (1973). The archaeology of Khuzistan: Susiana phase community interaction. Arizona: The university of Arizona.