نقش فیگور در روایتشناسی آثار نگارگری (بررسی موردی شش نگاره از شاهنامه طهماسبی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد هنر اسلامی، دانشگاه هنرهای اسلامی تبریز، تبریز، ایران

چکیده

پیکره در آثار هنری از جایگاه ویژه‌­ای برخوردار است. امروزه روایت­شناسی به‌عنوان یک بحث میان­‌رشته­ای کارکرد خود را در حوزه­‌های مختلف بسط داده است. آنچه قابل‌تأمل می­‌نماید، نقش فیگور در روایت‌­های متنی و نگارگری و ارتباط آن­ها با یکدیگر است. استفاده از نماد نیز روشی است که نگارگران ایرانی در راه رسیدن به آن معنای والا از آن بهره برده­‌اند. بسیاری از یافته­‌های انسانی، به‌صورت شهودی، درک می‌­شوند، این یافته‌­ها، ورای صورت ظاهری به‌دست‌ آمده‌­اند. بنابراین، فیگور به بیانی برتر از ماده نیاز دارد. پژوهش پیرامون این بحث و مباحث فرعی به همراه تحلیل و توصیف تعدادی از آثار نگارگری ایرانی، از جنبه فیگورهایی که بحث روایت در آن لحاظ شده و استفاده از منابع کتابخانه‌­ای، ضرورتی را برای درک مسئله روایت در نقاشی­‌های فیگوراتیو ایرانی ایجاب می­‌کند. در پژوهش حاضر، لزوم توجه به بیان­‌های مختلف در بازگویی روایات و تأکید بر نقش فیگور به‌عنوان یک عنصر مهم بیانی مورد توجه قرار گرفته است. هنرمندان نگارگری که راوی روایات بوده‌­اند، با برخوردی آگاهانه چه در به‌کارگیری سلایق شخصی و علائم بیانی خاص خود و چه نحوۀ بازنمایی آن، در انطباق با روایات، آثار دقیق­‌تر و سنجیده‌­تری ارائه کرده­‌اند.

کلیدواژه‌ها


 ا.ت.آدامووا- ل.ت.گیوزالیان. (1383). نگاره­های ایرانی گنجینه ارمیتاژ سده پانزدهم تا نوزدهم میلادی. ترجمه زهره فیضی. تهران: فرهنگستان هنر.
ا.م.کورکیان، ر.پ.سیکر. (1377). باغ­های خیال هفت قرن مینیاتور ایران. ترجمه پرویز مرزبان. تهران: تندیس نقره­ای.
 احمدی علی‌آبادی، کاوه. (1388). پیدایش و تحول رفتارها و آفریدههای فرهنگی و هنری.تهران: نگاه.
ازهری، فریبا. (1396). «روایت شناسی در نقاشی معاصر»، (پایان‌نامه کارشناسی نقاشی)، دانشگاه محقق اردبیلی، دانشکده ادبیات.
 انصاری­بارزی، عبدالکریم. (1390). روایتشناسیتصاویرشاهنامه‌بایسنغری، (ارشد تصویرسازی)، دانشگاه هنر، دانشکده هنرهای تجسمی.
 آهار، عبدالله. (۱۳۹۶)، روزنامه عصر مردم. (شماره ۶۱۲۱)، ۸.
 پاکباز، رویین. (1390). دائره‌المعارف هنر. تهران: فرهنگ معاصر.
 حسنوند، محمدکاظم، و همکاران. (1385). «مطالعه نمادها و نشانه­های مشترک تصویری و ادبی در نگارگری سنتی ایران (بررسی موردی دو نگاره عاشقانه)». هنرهای زیبا. (شماره 27)، ۱۰۸.
 حسین­نژاد، زهرا، و پریساقاسمی. (1393)، «مکانیسم بازنمایی تصویر کودک در ساختار روایتی تصویرسازی کتاب دیگر درخانه پسرک هفت صندلی بود«. هنر (دانشگاه علم و فرهنگ). (شماره 2)، ۱۲.
 رستمی، محسن. (1394). «جستاری بر شاهنامه­خوانی، نقالی و قصه­پردازی در ایران». تاریخ نو. (شماره 12)، ۷-۶-۲.
 رهنورد، زهرا. (1388). «هنر انقلاب اسلامی» خیال شرقی. تهران، موسسه تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری.
 سراوانی، فهمینه. (1394). «سیر تحول نماد تاج و صحنه­های جلوس شاهانه در نقاشی ایرانی». دومین کنفرانس بین­المللی در علوم و تکنولوژی، ترکیه- استانبول: ۲۰.
 شاطری، میترا، و پروانه احمد طجری. (۱۳۹۶). «مطالعه تأثیرپذیری نگاره­های شاهنامه طهماسبی از تغییر مذهب در دوره صفوی». فصلنامه علمی-پژوهشی نگره، (شماره ۴۲)، ۵۱-۴۹.
 شعبانی، رضا، و فریبا رومی. (1388). «تحلیل نماد و اسطوره در تاریخ». مسکویه. (شماره 11)، 160-141.
 علامی، ذوالفقار، و آرزو حیدری. (1396). «بررسی گفتمان روایی در شاهنامه فردوسی». پژوهش­نامه ادب حماسی. (شماره 23)، 135-115.
 علیمحمدی­اردکانی، جواد، و مرجان ادراکی. (1395). «مطالعه صورت‌بندی مؤلفه‌های آثار نقاشی زنان در ایران در دهه‌های 1370 و 1380». جامعه‌شناسی هنر و ادبیات. (شماره 1)، 28-1.
 فدوی، سید محمد. (1386). تصویرسازی در عصر صفوی و قاجار. تهران: دانشگاه تهران.
 کامرانی، بهنام، و رضوان بوستانی. (1390). «مطالعه بازنمایی ابژه‌های نسلی زندگی روزمره در نقاشی دهه 80 در ایران». جامعه‌شناسیهنروادبیات. (شماره 2)، 183-155.
 کریم­اف، کریم. (1385). سلطان محمد و مکتب او (مکتب تبریز). تبریز: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
 کریمی، شهرزاد. (1395). «نقد علمی نگاره جشن سده در شاهنامه شاه‌طهماسب». روایت تاریخ. (شماره 1)، ۱۱.
 گودرزی، مرتضی. (1391). تاریخ نقاشی ایران از آغاز تا عصر حاضر. تهران: سمت.
 مدبری، محمد، و همکاران. (1387)، «از تاریخ روایی تا روایت داستانی». گوهر گویا. (شماره 6)، ۲۰.
 مرتاض­هجری، محمدتقی. (1389). تأملات هنری. رشت: فرهنگ ایلیا.
 نبوی، سید عباس. (1378). چیستی هنر. تهران: مرکز پژوهش‌های اسلامی نهاد قطران.
 نوغانی، محسن، و اعظم عباچی. (1396). «روایت در جایگاه تحقیق و تحقیق در جایگاه روایت: نکات اشتراک و افتراق». روش­شناسی علوم انسانی. (شماره 90)، ۱۴۲.
 نیل قاز، نسیم. (1390). «نقاشی رئالیستی معاصر در ایران و شرایط اجتماعی ظهور آن (1376-1388)». جامعه‌شناسی هنر و ادبیات. (شماره 1)، 71-37.
 هادی، سهراب. (1386). نگرشی نو بر هنر معاصر. تهران: تندیس.
 هال، جیمز. (1380). فرهنگ نگارهای نمادها در هنر شرق و غرب. ترجمه رقیه بهزادی.تهران: فرهنگ معاصر.
 ی.آ.پولیاکووا؛ ز.ای.رحیمووا. (1381). نقاشی و ادبیات ایرانی. ترجمه و تحقیق زهره فیضی. تهران: روزنه.
 یعقوبی، رویا. (1391). «روایت شناسی و تفاوت میان داستان و گفتمان». پژوهش‌نامه فرهنگ و ادب. (شماره 13)، ۲۹۵- ۲۹۰.