مصادیق تغییر در مولفه‌های بصری قالی‌های معاصر تبریز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فرش، دانشکاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

چکیده

تبریز به‌عنوان یکی از مهم­ترین مراکز تولید و صادرات قالی ایران به شمار می­رود. تنوع در طراحی و رنگ­آمیزی طرح­ها و نقوش از شاخصه­های اصلی قالی­های تبریز بوده و باعث شکل­گیری ادبیات انتقادی و توصیفی پژوهشگران در معرفی قالی­ معاصر این شهر شده است. مسئله اصلی این پژوهش توصیفی بودن اغلب نوشتارهای موجود در بیان ویژگی‌های بصری قالی­های معاصر تبریز است. به‌طوری‌که توصیفات ارائه‌شده غالباً کلی و فاقد ارائه مصادیق عینی و سنجه­پذیر می­باشند. از این‌رو، هدف از پژوهش حاضر شناسایی و ارزیابی وضعیت طراحی و رنگ­بندی قالی­های معاصر تبریز به‌منظور سنجش اعتبار علمی نظریات و انتقادات مطرح‌شده در مورد انحراف قالی این شهر از مبانی طراحی سنتی قالی ایران می­باشد. بدین منظور تعداد 100 نمونه از قالی­های بافته‌شده در چهار دهه اخیر این شهر از بین 300 تخته قالی از طریق نمونه­گیری تصادفی منظم انتخاب و متناسب با اهداف پژوهش موردمطالعه قرار گرفته­اند. نتایج حاکی از آن است که در دهه­های اخیر تغییرات رو به گسترشی مغایر با اصول و مبانی شناخته‌شده طراحی قالی ایران در قالی­های معاصر تبریز به وقوع پیوسته است. واقع­گرایی در طراحی و رنگ­آمیزی نقوش در اشکال مختلف، پدیده نوظهور در قالی­های تبریز می­باشد که موجب برهم خوردن انضباط سبکی و مبانی هویتی قالی­های معاصر این شهر شده است.

کلیدواژه‌ها


آذرپاد، حسن، و فضل­الله حشمتی­رضوی. (1383). فرشنامه ایران. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ادواردز، سیسیل. (1367). قالی ایران. ترجمه مهین دخت صبا. تهران: فرهنگسرا.
آژند، یعقوب. (1393). هفت اصل تزیینی هنر ایران. تهران: پیکره.
اربابی، بیژن. (1387). «ارزشیابی شیوه­های طبقه­بندی طرح و نقش فرش ایران». گلجام. (شماره 11)، 74-57.
اقبالی، مولود (1392). «اصول طرح، نقش و رنگ فرش‌های معاصر تبریز». پایان‌نامه کارشناسی ارشد. تبریز: دانشگاه هنر اسلامی.
اکبری، فاطمه، و همکاران. (1393). بازشناسی طراحی اصیل فرش تبریز به‌منظور اصلاح تولیدات معاصر. طرح پژوهشی ملی چاپ‌نشده، کد 90007023، تهران: صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران.
حصوری، علی. (1381). مبانی طراحی سنتی در ایران، تهران: چشمه.
دانشگر، احمد. (1376). فرهنگ جامع فرش. تهران: یادواره اسدی.
ژوله، تورج. (1381). پژوهشی در فرش ایران. تهران: یساولی.
شری، رضا. (1395). «پژوهشی در رنگ قالی‌های معاصر تبریز در طی هفتاد سال اخیر». پایان‌نامه کارشناسی ارشد. تبریز: دانشگاه هنر اسلامی.
صوراسرافیل، شیرین. (1381). طراحان بزرگ فرش ایران. تهران: پیکان.
گیدنز، آنتونی. (1383). ساختاربندی. ترجمه امیرعباس سعیدی پور. تهران: آشیان.
میرزایی، عبداله. (1395). «ساخت­یابی عوامل مؤثر در شکل­گیری مؤلفه‌های سبکی قالی­های معاصر تبریز»، رساله دکتری. تبریز: دانشکده هنر اسلامی.