تأملی بر فقه اللغه و دقایق کاربرد آن در حوزه ی مطالعات تاریخ هنر نمونه‌های مورد مطالعه: بته جقه، چفد پنج او هفت، چارباغ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی، دانشگاه هنر، دانشکده ی علوم نظری و مطالعات عالی هنر، گروه تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی، تهران، ایران.

2 دکترای پژوهش هنر، دانشیار دانشگاه هنر، دانشکده‌ی علوم نظری و مطالعات عالی هنر، گروه پژوهش هنر، تهران، ایران.

چکیده

فقه‌اللغه می‌تواند به عنوان یک روش مطالعه‌ی میان رشته‌ای، جهت رسیدن به درک درست معنا و مفهوم واژگان و اصطلاحات هنری به کار گرفته شود. در این راستا پژوهشگر بایستی میان اطلاعات خود در حیطه‌ی هنر با اطلاعات خود در حوزه‌ی علوم ادبی مرتبط با فقه‌اللغه ارتباطی صحیح برقرار نماید. اگرچه این روش دارای قابلیت‌ها بسیار در پژوهش هنر است؛ اما به کارگیری آن مستلزم رعایت نکاتی است که اگر مراعات نشود، منجر به انحراف پژوهشگر از مسیر صحیح تحقیقات خواهد شد. برخی از این موارد عبارتند از سطحی نگری، عدم آشنایی کامل پژوهشگران با علوم ادبی و فقه‌اللغه، عدم توجه به زبان‌ها و فرهنگ‌های محلی و ... . در این مقاله سه نمونه‌ مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته‌اند. فرضیه‌ی پژوهش بر این امر استوار است فقه‌اللغه به مثابه درک و فهم درست معنای لغات و اصطلاحات، و اندیشیدن درباره‌ی معنای نام اشیاء هنری تاریخی می‌تواند به عنوان یکی از انواع روش‌های مطالعه و پژوهش درباره‌ی صورت و معنای آثار هنری تاریخی به کار رود. این مقاله به معرفی روش فقه‌اللغه و ظرایف به کارگیری آن در پژوهش هنر می‌پردازد که به روش انتقادی مطرح شده است. گردآوری داده‌ها به روش مطالعات کتابخانه‌ای و جستجوی اینترنتی انجام گرفته است.

کلیدواژه‌ها


آموزگار، ژاله؛ و احمد تفضلی. (11375). زبان پهلوی ادبیات و دستور آن. تهران: معین.
ابن­سیده، على بن اسماعیل.‏ (1421ق). المحکم و المحیط الأعظم‏. تحقیق عبدالحمید هنداوى. المجلد الثامن. بیروت‏: دارالکتب العلمیة.
ابوئی، رضا و حیدرضا جیجانی. (1393). «مطالعات باغ اسلامی و شکلِ باغ ایرانی». صفه. (شماره­ 66)، 150-127.
استروناخ، دیوید. (1372). «شکل­گیری باغ سلطنتی پاسارگاد و تأثیر آن در باغ سازی ایران». ترجمه کامیار عبدیه. اثر. (شماره­ 23-22)، 75-54.
اسدی­طوسی، علی بن احمد. (1336). لغت فرس. به­کوشش محمد دبیر سیاقی. تهران: طهوری.
انجوی­شیرازی، میر جمال­الدین ­حسین­ بن­ فخرالدین ­حسن. (1351). فرهنگ جهانگیری. ج1. مشهد: دانشگاه فردوسی.
براتی، ناصر؛ و همکاران. (1396). «جهان­بینی ایرانیان و شکل­گیری الگوی محوری باغ ایرانی». منظر. (شماره­ 41)، 15-6.
پرهام، سیروس؛ و سیاوش آزادی. (1370). دستبافته­های عشایری و روستایی فارس. ج1. تهران: امیرکبیر.
پوپ، آرتُر آپم؛ و فیلیس آکرمن. (1387). سیری در هنر ایران از دوران پیش‌ازتاریخ تا امروز. ج3،7. ترجمه نجف دریابندری. تهران، علمی و فرهنگی.
پیرنیا، محمد کریم. (1387). «باغ ایرانی». گلستان هنر. (شماره­ 12)، 33-30.
پیرنیا، محمد کریم. (1389). سبک‌شناسی معماری ایرانی. تدوین و گردآوری غلامحسین معماریان. تهران: سروش دانش.
بریزی، محمدحسین بن خلف (برهان). (1342). برهان قاطع. به اهتمام محمد معین. تهران: کتابفروشی ابن‌سینا.
جرجانی، میر سید شریف علی بن محمد. (1306ق). کتاب التعریفات. طهران: ناصرخسرو.
حمیرى، نشوان بن سعید. (1420ق). شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم‏‏. الجزء الثامن. دمشق: دارالفکر.
خمینی، روح‌الله. (1388). شرح چهل حدیث. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
داعی‌الاسلام، سید محمدعلی. (1362). فرهنگ نظام. ج2. تهران: دانش.
دهخدا، علی‌اکبر. (1377) لغت­نامه دهخدا. تهران: دانشگاه تهران.
ذویاور، حامد؛ و همکاران. (1394). «معانی نمادین نقش‌مایه بته­جقه». کیمیایهنر. (شماره 15)، 112-99.
راغب­اصفهانی، حسین بن محمد. (1375). ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن. به­کوشش غلامرضا خسروی حسینی. تهران: مرتضوی.
زمخشرى، محمود بن عمر. (1386). مقدمه الادب. با مقدمه مهدی محقق. تهران: موسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران.
سابتلنی، ماریا اِوا. (1387). «باغ ایرانی: واقعیت و خیال». ترجمه داوود طبایی. گلستان هنر. (شماره­ 12)، 26-16.
سروری­کاشانی، محمدقاسم بن حاجی محمد. (1338). مجمع الفرس. به­کوشش محمد دبیر سیاقی. تهران: کتابفروشی علمی.
شاهچراغی، آزاده. (1393). «بازیابی طرح تک‌محوری چهارباغ ایرانی». هویت شهر. (شماره­ 20)، 34-19.
شاهچراغی، آزاده. (1394). «چهارباغ یا چارباغ؟». منظر. (شماره­ 30)، 13-6.
عسکرى، حسن بن عبدالله.‏ (1400ق). الفروق فی اللغة. بیروت: دار الافاق الجدیدة.
عطارزاده، عبدالکریم. (1387). «چهارباغ». دانشنامه جهان اسلام. ج12. تهران: بنیاد دائره‌المعارف اسلامی.
عمید، حسن. (1379). فرهنگ عمید. تهران: امیرکبیر.
فره­وشی، بهرام. (1390). فرهنگ زبان پهلوی. تهران: دانشگاه تهران.
فره­وشی، بهرام. (1388). فرهنگ فارسی به پهلوی. تهران: دانشگاه تهران.
قونوى، محمد بن اسحاق. (1417ق). اعجاز البیان یا تفسیر سوره فاتحه.‏ ترجمه محمد خواجوى. ج1. تهران: مولی‏.
مرادی غیاث­آبادی، رضا. (1392). فرهنگنامه عکس ایران. شیراز: نوید شیراز.
مسعود، محمد؛ و همکاران. (1394). «واکاوی تحلیلی معنای کاربردی چهارباغ در کتاب ها و نوشته های سده هشتم تا یازدهم هجری». پژوهش های معماری اسلامی، (شماره 6)، 122-105.
معین، محمد. (1391). فرهنگ معین. تهران: امیرکبیر.
موسوی­بجنوردی، سید کاظم. (1394). تاریخ جامع ایران. ج18. تهران: مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی.
ناتل­خانلری، پرویز. (1362). دستور زبان فارسی. تهران: توس.
نصیرالدین الطوسى‏، محمد بن فخرالدین. (1361). اساس الاقتباس. تصحیح مدرس رضوی. تهران: دانشگاه تهران.
نفیسی، علی‌اکبر. (1355). فرهنگ نفیسی. ج2. تهران: کتابفروشی خیام.
نوروز زاده چگینی، ناصر. (1381). «باغ». دائره‌المعارف بزرگ اسلامی. ج11. تهران: مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی.
ویلبر، دونالد. (1348). باغ­های ایران و کوشک­های آن. ترجمه مهین­دخت صبا. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
URL: www.persianacademy.ir/fa/word