مطالعه و تطبیق فرمی منبر در نگارگری و منابر مساجد اصفهان در دوره صفویه با تأکید بر نقش واقع‌گرایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد رشته هنر اسلامی (گرایش مطالعات تاریخی و تطبیقی)، دانشکده صنایع‌دستی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران

2 استادیار گروه کتابت و نگارگری، دانشکده صنایع‌دستی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران

3 مربی گروه هنر اسلامی، دانشکده صنایع‌دستی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران

10.30480/vaa.2022.3872.1658

چکیده

منبر به‌عنوان یکی از وسایل کاربردی، معنوی و زیباشناسانه، همواره در دوران اسلامی همچون دوره صفوی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده تا جایی که یکی از شاهکارهای هنر اسلامی، تزئینات ماهرانه‌ منابر است. دراین‌بین علاوه بر منابر موجود در مساجد، در نگارگری این دوره نیز منبر به نحو بارزی نقش شده است که شاید بتوان آن را وابسته به انعکاس واقعیات عینی در این هنر قلمداد کرد. لذا هدف از پژوهش حاضر شناخت و تطبیق ویژگی‌های فرمی منابر دوره صفویه در دو حوزه نگارگری و منابر تاریخی مساجد اصفهان، به‌عنوان یکی از شهرهای شاخص این دوره است تا از این رهگذر تأثیرپذیری منبر در نگارگری از جهان واقعی بیش‌تر موردتوجه قرار گیرد. سؤال اصلی عبارت است از: منبر در نگاره‌های دوره صفویه و در مساجد اصفهان چه ویژگی‌های فرمی دارد؟ روش پژوهش توصیفی_تحلیلی و تطبیقی بوده و مطالب به شیوه کتابخانه‌ای، اینترنتی و میدانی گردآوری شده است. روش تجزیه‌وتحلیل داده‌ها کیفی بوده و نمونه‌گیری نیز به‌صورت هدفمند است. حاصل آنکه نگارگران به حالت و فرم کلی (فرم آشکار) منابر مساجد در مقایسه با فرم پنهان (تزئینات) بیشتر توجه کرده‌اند که شامل شباهت‌های زیر می‌شوند: غلبه کاربست نقوش هندسی در بدنه منابر نگاره‌ها و مساجد، به‌کارگیری نقوش با عدد مبنای شش و هشت و زیرنقش مثلث و مربع، ارتفاع متغیر منابر در هر دو حوزه (کوتاه-متوسط-بلند) و وجود جز مشترک و پایدار «نشیمن». لیکن باید در نظر داشت که نگارگر فقط خصوصیات قابل‌درک از طریق حواس را تصویر نکرده است بلکه وابسته به ویژگی‌های نگارگری، همچنان می‌توان آن‌ها را متفاوت از منابر مساجد قلمداد کرد.

کلیدواژه‌ها

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار