بازتاب مراودات فرهنگی با غرب در نقاشی‌های دیواری خانه‌های قاجاری تبریز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری، دانشکده علوم نظری و مطالعات عالی هنر، دانشگاه هنر، تهران، ایران

2 دانشیار، گروه ارتباط تصویری، دانشکده هنرهای تجسمی، دانشگاه هنر، تهران، ایران

10.30480/vaa.2021.3674.1610

چکیده

در دورۀ قاجار، نوع و شیوة روز افزون ارتباط شاهان و به دنبال آن سایر طبقات بالا دست جامعه و هنرمندان ایرانی با اروپا به همراه ورود امکانات و ابزارهای جدید ارتباطی، تأثیرات شگرفی بر نوع نگرش سفارش‌دهندگان و نقاشان آن دوره گذاشت. نقاشی دیواری در شهر تبریز که به‌ سبب ولیعهدنشینی، یکی از مراکز مهم تحولات فرهنگی و هنری و دروازۀ اصلی ارتباط ایران با غرب به‌ شمار می‌آمد، علاوه بر عمارات حکومتی به شکل گسترده‌ای در خانه‌های اشراف و ثروتمندان نیز مرسوم شد. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از لحاظ ماهیت، توصیفی- تحلیلی با رویکرد کیفی و شیوۀ جمع‌آوری اطلاعات، میدانی و کتابخانه‌ای است. حوزۀ مطالعاتی این پژوهش، تعداد 368 دیوارنگاره و مجموعه نقوش دیواری در 11 باب خانۀ قاجاریِ شناسایی شده در تبریز است. در بررسی این نمونه‌ها که تا حد زیادی متأثر از فرهنگ‌های غیر بومی بوده است پرسش اصلی این است که مراودات فرهنگی با غرب چه تأثیری بر نقاشی‌های دیواری خانه‌های قاجاری تبریز داشته است و در این راستا چه پیامی به ناظر منتقل می شود؟ بررسی ویژگی‌های بصری و دلالت‌های موضوعی این نقاشی‌های دیواری، نشان می‌دهد که نمودهای فرهنگ و هنر غرب در 70 درصد دیوارنگاره‌ها، مشاهده می‌شود. موضوع بیشتر این دیوارنگاه‌ها طبیعت-ابنیه است. وجود تصاویری از زنان با لباس‌های اروپایی، مناظر و معماری اروپایی، ابزار و ادوات صنعتی نوظهور و نیز دیوارنگاره‌هایی با موضوع طبیعت بیجان و فرشته، به‌ وضوح امکان دسترسی و تأثیرپذیری از دستاوردهای هنر غرب را نشان می‌دهد که اشارۀ ضمنی به مطلع بودن و به‌روز بودن سفارش‌دهندگان و یا نقاشان دارند.

کلیدواژه‌ها

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار