نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• الهه پنجه باشی ¹
• مطهره سیفی ²

¹ عضو هیئت علمی گروه نقاشی ، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

² کارشناس ارشد نقاشی، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

چکیده

نگارة شیعی داوری اخروی از فالنامة طهماسبی در (962_967ه.ق) به سفارش شاه طهماسب صفوی در شهر قزوین کتابت و نگارگری شده است. شاه طهماسب در طول حکومتش برای تثبیت تشیع تلاش کرد. خوانش شمایل‌شناسانة نگاره‌های شیعی فالنامة طهماسبی می‌تواند به معنای پنهان و ارزش‌های جامعة آن دوره اشاره داشته باشد. رویکرد شمایل‌شناسی به محتوای اثر هنری در بافت یک تمدن می‌پردازد. اروین پانوفسکی (1892_1968م) این رویکرد را به صورت روشمند ارائه داد و سه سطح معنا (توصیف پیشاشمایل‌نگارانه، تحلیل شمایل‌نگارنه، تفسیر شمایل‌شناسانه) را برای خوانش اثر هنری بیان نمود. پژوهش حاضر با هدف اصلی چگونگی تحلیل شمایل‌نگارانة نگارة داوری اخروی از فالنامه طهماسبی با آراء اروین پانوفسکی و هدف فرعی بررسی ارزش‌های دورة شاه طهماسب انجام شده که نگارگر به صورت خودآگاه یا ناخودآگاه در نگاره بازتاب داده است. لذا در پی پاسخ به این سوالات است: با خوانش شمایل‌نگارانه، نگاره متأثر از چه متونی بوده است؟ چه ارزش‌ها و باورهای نهادینه شده‌ای از جامعه در نگارة داوری اخروی بازتاب یافته است؟ این پژوهش به شیوة کیفی و تطبیقی– تحلیلی انجام می‌گیرد و روش جمع‌آوری مطالب به شیوة کتابخانه‌ای و با رویکرد شمایل‌شناسانه صورت گرفته است. در نهایت چنین نتیجه گرفته شد که باتوجه به اهمیت تثبیت تشیع در شهر قزوین، در مرکز نگاره بر نقش برقراری عدالت توسط امام علی (ع) در روز قیامت تأکید شده است. شاه اسماعیل در قالب پیامبر (ص) و شاه طهماسب در قالب امام علی (ع) در بیان جانشینی و مشروعیت و برقراری عدالت استحاله یافته و تصویر شده‌اند؛ همچنین شاه طهماسب برای اجرای قوانین وضع شدة خود در عمل به منع گناهان و تثبیت تشیع و مشروعیتش، از هنر و جایگاه شخصیتی مذهبی_ اسطوره‌ای در نظر مردم بهره برده است.

کلیدواژه‌ها

• "صفوی"
• " فالنامة طهماسبی"
• " نگارة داوری اخروی"
• " اروین پانوفسکی"
• " شمایل شناسی"

موضوعات

• هنرهای تجسمی و کاربردی

عنوان مقاله [English]

Iconological reading of the painting of judgment of the afterlife from Tahamasbi's Falnama (967-962 AH)

نویسندگان [English]

• Elaheh Panjehbashi ¹
• motahareh seifi ²

¹ Department of Painting Faculty of art Alzahra University Tehran , Iran.

² Master's degree in Painting, Al-Zahra University

چکیده [English]

The Shiite painting of the afterlife judgment from Tahmasbi's Falnama was written and painted in (967-962 AH) by order of Shah Tahmasb Safavi in Qazvin city. During his reign, Shah Tahmasab tried to stabilize Shiism. The iconologic reading of the Shiite paintings of Tahmasbi's Falnama can refer to the hidden meaning and values of the society of that period. The iconology approach deals with the content of the artwork in the context of a civilization. Erwin Panofsky (1892-1968) presented this approach in a methodical way and expressed three levels of meaning ( Pre - Iconographic Description , Iconographic Analysis , Iconological Interpretation ) for reading the artwork. The main purpose of this research is how to analyze the iconology of the afterlife judgment painting from Tahmasbi's Falnama with Erwin Panofsky's opinions and The secondary goal is to investigate the values of Shah Tahmasab's period, which the painter consciously or unconsciously reflected in the painting . Therefore , it is looking for answers to these questions : With its iconographic reading, the painting was influenced by what historical and religious texts ? What institutionalized values and beliefs of the society are reflected in the afterlife judgment painting ? This research is conducted in a qualitative and comparative - analytical manner , and the method of collecting materials was done in a library manner and with an iconological approach. Finally, it was concluded that due to the importance of establishing Shiism in Qazvin city, in the center of the painting, the role of establishing justice by Imam Ali on the Day of Judgment has been emphasized. Shah Ismail has been transformed in the form of the Prophet and Shah Tahmasab in the form of Hazrat Ali and has been depicted in the expression of succession, righteousness and justice; Also, Shah Tahmasab has used art and the position of a religious-mythical figure in people's belief to implement the laws he established in prohibiting sin and establishing his Shiism and legitimacy. This research is conducted in a qualitative and comparative - analytical manner , and the method of collecting materials was done in a library manner and with an iconological approach. Finally, it was concluded that due to the importance of establishing Shiism in Qazvin city, in the center of the painting, the role of establishing justice by Imam Ali on the Day of Judgment has been emphasized. Shah Ismail has been transformed in the form of the Prophet and Shah Tahmasab in the form of Hazrat Ali and has been depicted in the expression of succession, righteousness and justice; Also, Shah Tahmasab has used art and the position of a religious-mythical figure in people's belief to implement the laws he established in prohibiting sin and establishing his Shiism and legitimacy.

کلیدواژه‌ها [English]

• "Safavied "
• "Tahmasebi’s falnama "
• "The painting of judgment of the afterlife"
• "Erwin Panofsky"
• " Iconology "