بررسی تطبیقی ویژگی‌های تصویرنگاری و نسخه‌شناسی کلیله و دمنه آل‌اینجو و آل-مظفر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

10.30480/vaa.2016.337

چکیده

          این پژوهش به تطبیق ویژگی­های بصری نسخه­ایی از کلیله و دمنه مکتب شیراز آل­اینجو (0707ه.ق - محفوظ در کتابخانه­ ملی بریتانیا)­ و نسخه­ایی از کلیله و دمنه مکتب شیراز آل­مظفر (اواخر سده هشتم هجری- محفوظ در کتابخانه ملی فرانسه) می­پردازد و تحولات روی داده در معیار­های تصویرگری مکتب شیراز سده هشتم هجری را در فاصله زمانی تصویر شدن این دو نسخه کلیله و دمنه تبیین می­کند و در پی یافتن تحولات روی داده در شیوه و سیاق کار، بازنمود تداوم سنت­های تصویری مکاتب گذشته و یا تأثیرپذیری از مکاتب هم عصر، در مؤلفه­های تصویری نسخه­ایی واحد متعلق به دو مقطع تاریخی مکتب شیراز است. روش پژوهش توصیفی-­ تطبیقی و گرد­آوری اطلاعات با بهره­گیری از منابع کتابخانه­ایی و پایگاه­های مجازی موزه­ها صورت گرفته است. یافته­های حاصل از پژوهش، موکد ملهم بودن شاخصه­های تصویری کلیله و دمنه آل­اینجو از آثار مکاتب بغداد و سلجوقی است. این الگوهای تصویری در کلیله و دمنه آل­مظفر (در خلال فاصله تقریبی 85 سال) متأثر از تحولات اجتماعی و رخدادهای سیاسی شهر شیراز با دگرگونی­های وسیعی در عرصه نگارگری و تذهیب همراه گشته است که تعامل و تلفیق با سنت­های تصویری نُسَخ تبریز آل­جلایر به صورت بارزی در آن هویداست.
 

کلیدواژه‌ها


آژند، یعقوب، (1387)، مکتب نگارگری شیراز­، تهران: انتشارات فرهنگستان هنر.
آداموا­،آدل تیگرانوا ؛ گیوزالیان، لئون تیگرانویچ، (­1386)، نگاره­های شاهنامه، مترجم زهره فیضی، تهران: انتشارات فرهنگستان هنر.
باسورث، کلیفورد ادموند، (1390)، سلجوقیان، ترجمه یعقوب آژند، تهران: انتشارات مولی.
بیات، عزیزالله، (1384)،تاریخ تطبیقی ایران با کشورهای جهان­:از ماد تا انقراض سلسله پهلوی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
برکت رضایی، مرضیه­؛ خزایی، محمد، (1391)، "بررسی تطبیقی مصور سازی نمونه­های کهن کتاب کلیله و دمنه با یکی از نگاره­های مصور آن در دوره معاصر"، کتاب ماه هنر، شماره 171، 68-­74­.
بلر، شیلا؛ بلوم، جاناتان، هنر و معماری اسلامی، مترجم یعقوب آژند، تهران: انتشارات سمت.
بینیون، لورنس؛ ج.و.س ویلکینسون و گری، بازل، (1383)، سیر تاریخ نقاشی ایرانی، مترجم محمد ایرانمنش، تهران: انتشارات امیرکبیر.
 
حسن، زکی محمد، (1384)، چین و هنرهای اسلامی، مترجم غلامرضا تهامی، تهران: انتشارات فرهنگستان هنر.
خودداری نایینی، سعید، (1393)،­" نسخه شناسی: نسخه ای دیگر به خط و تذهیب حسن ابن المکارم"، گزارش میراث، شماره 92، 86- 88 .
ریشارد، فرانسیس، (1383)، جلوه های هنر پارسی­، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
زرین کوب، عبدالحسین، (1375)، روزگاران (از حمله اعراب تا پایان عصر تیموریان)، تهران: انتشارات سخن.
ستوده، حسینقلی، (1346)، تاریخ آل مظفر، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
سودآور, ابوالعلاء، (1380)، هنر دربارهای ایران، مترجم ناهید محمد شمیران، تهران: انتشارات کارنگ.
فیزابی، بهمن، (1391)، جلوه های هنری مکتب شیراز (سده های هفتم تا انتهای نهم هجری قمری) ، شیراز: انتشارات دانشگاه شیراز.
مراثی، محسن، (1391)،" تبیین بررسی چگونگی ترکیب نوشته و تصویر و خاستگاه آن در نگارگری مکتب شیراز دورة آل­اینجو" نگره، شماره 23، 43- 52.
نبئی، ابوالفضل، (1375)، اوضاع سیاسی و اجتماعی ایران در قرن هشتم هجری، مشهد: انتشاراتدانشگاه فردوسی.
هاشمی، غلامرضا؛ شیرازی، علی اصغر، (1392)، " تأثیر سنت های تصویری ساسانی بر نگارگری مکتب شیراز در عهد آل­اینجو"، مطالعات تطبیقی هنر، شماره5 ،1-16­.
یاحقی، محمد جعفر ،(1386)، فرهنگاساطیروداستانواره ها، تهران:انتشارات فرهنگ معاصر.
 
Adamova­, Adel .T, )2004(,"The St.Petersburg Illustrated Shahnama of 733 Hijra (1333 AD) and the Injuid School of Painting",Shahnama: The Visual Language of the Persian Book of King,­ Robert Hillenbrand, Ashgate Publishing Limited.
Cowen, Jill Sanchia, (1989), Kalila wa Dimna: An Animal Allegory of the Mongol Court, University Press, Oxford.
Gray, Basil, (1940), "Fourteenth-Century Illustrations of the Kalilah and Dimnah". Ars Islamica7, No2.
Ipsiroglu, Mazhar. S, (1980),­Masterpiece From The Topkapi Musium­,­ Thames and Hudson Ltd, London.                                      
O'khane, Bernard, (2003), Early Persian Painting Kalila and Dimna Manuscript of the Late Fourteenth Century, I.B.Tauris and Co Ltd, london.
Sims, Eleanor, B. I. Marshak, and Ernst J. Grube ,(2002), Peerless Images:Persian Painting and Its Sources. Yale University Press, New Haven.
Titley, Norah .M­, P. Waley, (1985)," an illustrated persian text of kalila and dimna",British Library Journal, spring, 42-61.
Titley, Norah .M, (1983), persian miniature painting and hts influence on the art of turkey and india. british library, London.
Walzer, Sofie,­ (1969)," the topkapi saray manuscript of the persian kalila wa dimna", painting from islamic lands,­ Ralph Pinder-­Wilson, 48-84, University of South Carolina Press.
Wright, Elaine, (2006),"patronage of the arts of the book under the injuids of shiraz",Beyond the Legacy of Genghis Khan,The Metropolitan Musium of Art.
 www.warfare.uphero.com