زایش مفهوم «ناعالم» از بطن هنر، با نگاهی به پدیدارشناسی هرمنوتیکی هنر نزد هایدگر مطالعۀ موردی: نگارۀ «فریدون در هیئت اژدها، پسرانش را می‏ آزماید»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته فلسفه هنر، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 دانشیار گروه فلسفه، دانشکده علوم انسانی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 استادیار گروه فلسفه، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

پدیدارشناسی در اندیشۀ ادموند هوسرل، روشی برای چگونگی معنا بخشیدن به جهان در آگاهی انسان و قوام یافتن آن معنا بود، اما نزد مارتین هایدگر، این جریان فلسفی صورتی هرمنوتیکی به خود گرفت و به رویکردی جهت آشکارگی وجود مبدل گشت. هایدگر با به‏ کارگیری رویکرد پدیدارشناسانۀ هرمنوتیکی در تحلیل آثار هنری، نشان داد که چگونه یک اثر هنری می‏تواند فراتر از درگیر ساختن احساسات فردی، عالمی را آشکار سازد و به محلی برای انکشاف حقیقت وجود بدل گردد. مقالۀ حاضر بر آن است که با الگو قرار دادن نگاه هایدگر در پدیدارشناسی هرمنوتیکی نقاشی «کفش‏ها» اثر ون‏گوگ که در کتاب سرآغاز کار هنری آمده است، با روش تطبیقی-تحلیلی به خوانش پدیدارشناسانۀ هرمنوتیکی نگاره ‏ای ایرانی به ‏نام «فریدون در هیئت اژدها، پسرانش را می‏ آزماید» بپردازد. نتیجۀ کار می ‏تواند گشایندۀ راهی باشد برای پدیدارشناسی هرمنوتیکی آثار نقاشی در مقام عمل و متمرکز بر عالم مخاطبی منحصربه ‏فرد در جهت گشایش وجوهی مغفول از وجود. اصطلاح «ناعالم» در متن حاضر، که مفهومی زادۀ آشکارگی وجود در موقعیت‏هایی است که طبق گزارۀ هایدگری: «عالم، نمی‏ عالمد»، یکی از نتایج خوانش پدیدارشناسانۀ هرمنوتیکی نگارۀ مورد بحث است؛ نگاهی متکی به «موقعیت» دازاین «در-عالم»، با قابلیت بسط ‏یافتن در دیگر آثار هنری.

کلیدواژه‌ها


اسپیگلبرگ، هربرت. (1392). جنبش پدیدارشناسی. ترجمه مسعود علیا. تهران: مینوی خرد.
اینوود، مایکل. (1395). روزنه‏ای به اندیشۀ مارتین هیدگر. ترجمه احمدعلی حیدری. تهران: علمی.
بیمل، والتر. (1387). بررسی روشنگرانه اندیشه‏های مارتین هایدگر. ترجمه بیژن عبدالکریمی. تهران: سروش.
حیدری، احمدعلی. (1385). «جایگاه دا در دازاین، کتاب هستی و زمان». حکمت و فلسفه. (شماره 2)، 30-11.
دارتیگ، آندره. (1392). پدیدارشناسی چیست؟. ترجمه محمود نوالی. تهران: سمت.
دهقانی، حسام. (1388). «پدیدارشناسی هرمنوتیکی شعر؛ بازخوانش شعر «دیوار» اثر احمد شاملو». متن پژوهی ادبی. (شماره 42)، 168-133.
رشیدیان، عبدالکریم. (1394). هوسرل در متن آثارش. تهران: نی.
زهاوی، دان. (1392). پدیدارشناسی هوسرل. ترجمه مهدی صاحبکار و ایمان واقفی. تهران: روزبهان.
ساکالوفسکی، رابرت. (1384). درآمدی بر پدیدارشناسی. ترجمه محمدرضا قربانی. تهران: گام نو.
مصطفوی، شمس‏الملوک. (1391). «هایدگر و پدیدارشناسی هرمنوتیکی هنر». کیمیای هنر. (شماره 3)، 54-47.
نامورمطلق، بهمن، و منیژه کنگرانی. (1390). «تجلی حقیقت بر بوم نقاشی؛ بررسی تاثیرات هنر و نقاشی بر آرای هایدگر». سوره اندیشه، (شمارۀ 53-52)، 205-201.
واعظی، اصغر. (1391). «تلقی بدیع گادامر از فهم». فلسفه. (شماره 2)، 26-5.
هیدگر، مارتین. (1392). سرآغاز کار هنری. ترجمه پرویز ضیاء‏شهابی. تهران: هرمس.
B. Guignon, Charles. (1993). The Cambridge companion to Heidegger. New York: Cambridge University Press.
Dahlstrom, Daniel. (2013). The Heidegger Dictionary. London: Bloomsbury.
Inwood, Michael. (1999). A Heidegger dictionary. Hoboken, New Jersey: Wiley.
Sembera, Richard. (2008). Rephrasing Heidegger. Ottawa: The University of Ottawa Press.
Sinclair, Mark. (2006). Heidegger, Aristotle and the work of art. London: Palgrave Macmillan UK.
W. Davis, Bret. (2010). Martin Heidegger Key concepts. Durham: Acumen.