مقاله پژوهشی
هنرهای تجسمی و کاربردی
آمنه مافی تبار
چکیده
پیکرنگاری درباری، سبک نخست نقاشی عصر قاجار است که هرچند پیش‌تر از این عهد و در اواخر حکومت صفوی شکل می‌گیرد اما در زمان فرمانروایی پادشاهان اولیة سلسله قاجار یعنی آغامحمدخان تا محمدشاه در شکل گسترده رواج می‌یابد و اوج آن مصادف با امارت دومین شهریار این خاندان یعنی فتحعلی‌شاه است. در بسیاری از این نوع نقاشی‌ها، فقط یک پیکره در قاب ...
بیشتر
پیکرنگاری درباری، سبک نخست نقاشی عصر قاجار است که هرچند پیش‌تر از این عهد و در اواخر حکومت صفوی شکل می‌گیرد اما در زمان فرمانروایی پادشاهان اولیة سلسله قاجار یعنی آغامحمدخان تا محمدشاه در شکل گسترده رواج می‌یابد و اوج آن مصادف با امارت دومین شهریار این خاندان یعنی فتحعلی‌شاه است. در بسیاری از این نوع نقاشی‌ها، فقط یک پیکره در قاب تصویر خودنمایی می‌کند و در نمونه‌های متعددی نیز دو یا چند تن به نمایش درآمده‌اند. هدف این مقاله، تحلیل و بررسی گونه‌ای از پیکرنگاری‌‌های درباری است که با حضور دو تن در ترکیب تصویر، در قالب زوج‌نگاری شناخته می‌شود. با این حساب پرسش آن است: چگونه می‌توان زوج‌نگاری‌های نیمة نخست عصر قاجار را از منظر محتوا طبقه‌بندی کرد؟ نتیجة این مطالعه به شیوة تحلیلی تطبیقی دربارة هجده تصویر نمونه‌گیری شده به صورت احتمالی طبقه‌بندی شده؛ نشان می‌دهد که می‌توان زوج‌نگاری‌های نیمة نخست عصر قاجار را در قالب دلدادگان، همراهان هم‌شأن، شاهزاده‌خانم‌ها/ شاهزادگان و خدمه و البته والده/ والد و فرزند تقسیم نمود. چنانچه ترکیب تصویر و جزییاتی همچون پوشش و آرایه‌های تزیینی لباس افراد، بیانگر آن است بسیاری از نمونه‌هایی که پیش از این به عشاق تعبیر شده‌اند، به‌واقع شاهزاده‌خانم‌هایی هستند که با خدمتکار مرد، همراهی شده و به تصویر درآمده‌اند. نکتة دیگر آنکه هرچند خدمة شاهزاده‌خانم‌ها در صورت زنانه و مردانه نمود دارد اما ملازمان شاهزادگان، صرفاً درقالب جنسیت مردانه ـ و نه کنیز ـ ظاهر می‌شود. افزون‌براین، تعامل افراد هم‌شأن با جنسیت مشابه همچون مؤانست دو بانوی نوازنده یا نمایش فرزند خردسال (پسر) در آغوش مادر و در جوار پدر از دیگر موضوعاتی است که در این طیف از پیکرنگاری‌ها با کمّیت اندک دنبال شده است.
مقاله پژوهشی
هنرهای تجسمی و کاربردی
زینب سعیدزاده؛ سودابه صالحی
چکیده
امروزه حجم بالای اطلاعات بصری موجب شده است تا انتقال پیام به مخاطب دشوار شود . یکی از راه‌حل‌های موثر برای ایجاد خلاقیت و جلب توجه مخاطب، استفاده از بازی و تعامل میان فضاهای مثبت و منفی اثر است. هدف پژوهش حاضر تعیین نحوه‌ی استفاده از تعامل فضاهای مثبت و منفی با تکیه بر نظریه گشتالت در پوسترهای طراح گرافیک معاصر، نوما بار می باشد. این ...
بیشتر
امروزه حجم بالای اطلاعات بصری موجب شده است تا انتقال پیام به مخاطب دشوار شود . یکی از راه‌حل‌های موثر برای ایجاد خلاقیت و جلب توجه مخاطب، استفاده از بازی و تعامل میان فضاهای مثبت و منفی اثر است. هدف پژوهش حاضر تعیین نحوه‌ی استفاده از تعامل فضاهای مثبت و منفی با تکیه بر نظریه گشتالت در پوسترهای طراح گرافیک معاصر، نوما بار می باشد. این پژوهش از منظر هدف کاربردی و از نظر روش کیفی است؛ بدین معنا که تمامی عناصر بصری موجود در نمونه های مورد بررسی با توجه به نظریه گشتالت و جداول طراحی شده توسط پژوهشگران مورد مشاهده، تحلیل و توصیف کیفی قرار گرفته اند. جامعه‌ی نمونه‌ی پژوهش پوسترهای طراحی شده توسط نوما بار بوده که به صورت هدفمند انتخاب شده اند. پس از مشاهده‌ی عمیق 38 نمونه، توصیف بصری آنها، کدگذاری توصیف‌ها و توسعه‌ی جدول ارزیابی این نمونه‌ها بر اساس قوانین گشتالت و به دست آمدن نتایج کدگذاری‌ها، 14 نمونه که تطابق بیش تری با موضوع مورد بحث داشته اند انتخاب شده و از منظر رابطه‌ی شکل و زمینه مورد بحث قرار گرفته‌اند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که در نمونه‌های مورد بررسی، فضای مثبت و منفی در پوسترهای نوما بار معمولاً کارکردی دوجانبه دارند؛ به‌طوری که یا تمام فضای اطرافِ نقشِ مثبت و یا قسمتی از این فضا تبدیل به نقش جدیدی شده‌اند که با وجود اتصال بدون‌مرز به زمینه، خود را به عنوان نقش یا همان فضای مثبت جلوه می‌دهند. در واقع، این استفاده مثبت از فضای منفیِ زمینه‌ی اثر تا به حدی خوب انجام پذیرفته است که در برخی موارد، شکل ایجاد شده در زمینه‌ی به نسبت فضای مثبت، تطابق بیش‌تری با قوانینِ نقش بودن یک شکل در نظریه‌ی شکل و زمینه‌ی گشتالت داشته و حتی گاهی بیشتر چشم مخاطب را درگیر خود می کند.
مقاله پژوهشی
هنرهای تجسمی و کاربردی
ثریا رادامین؛ زهره رادامین
چکیده
این مقاله به تحلیل جامع تأثیر آرکی‌تایپ آپولو بر پوشش و هویت مردان قانونمند در جامعه ایران می‌پردازد. آرکی‌تایپ آپولو، به طور قابل توجهی بر رفتارها و انتخاب‌های پوششی این گروه از مردان تأثیرگذار است. برای دستیابی به این هدف، پژوهش از روش تحقیق کیفی و کمی بهره برده و داده‌ها از طریق پرسشنامه نیمه‌ساختار یافته و مصاحبه‌ها با گروهی ...
بیشتر
این مقاله به تحلیل جامع تأثیر آرکی‌تایپ آپولو بر پوشش و هویت مردان قانونمند در جامعه ایران می‌پردازد. آرکی‌تایپ آپولو، به طور قابل توجهی بر رفتارها و انتخاب‌های پوششی این گروه از مردان تأثیرگذار است. برای دستیابی به این هدف، پژوهش از روش تحقیق کیفی و کمی بهره برده و داده‌ها از طریق پرسشنامه نیمه‌ساختار یافته و مصاحبه‌ها با گروهی از مردان ایرانی جمع‌آوری شده است. برای دستیابی به این هدف، از داده‌های 224 نفر بهره گرفته شده است. نمونه‌گیری به‌صورت تصادفی از بین مردان 50-25 انجام و داده‌ها از طریق نرم‌افزار spss و به صورت آمار توصیفی شامل فراوانی و درصد انجام شده است. طبق نتایجی که به‌دست آمد حدود 11 درصد مردان ایرانی دارای این آرکی‌تایپ به صورت غالب هستند. این گروه از مردان، با ویژگی‌هایی چون نظم، عقلانیت، انضباط و ساختارمندی شناخته می‌شوند که تأثیر مستقیمی بر سبک پوشش و هویت اجتماعی آنها دارد. تحلیل داده‌ها حاکی از آن است که مردان دارای آرکی‌تایپ آپولو، تمایل قوی‌تری به پوشش رسمی و متعارف دارند و به جزئیات ظاهری مانند تمیزی، هماهنگی رنگ‌ها و رعایت استانداردهای اجتماعی اهمیت ویژه‌ای می‌دهند. این الگوی پوششی نه‌تنها بازتابی از شخصیت فردی آن‌هاست، بلکه نشان‌دهندة تلاش برای انطباق با هنجارهای جمعی و تقویت تصویر مسئولیت‌پذیری و وفاداری به ساختارهای اجتماعی است. همچنین، نتایج پژوهش نشان می‌دهد که این گروه از مردان، پوشش خود را به‌عنوان ابزاری نمادین برای ایجاد تعادل بین هویت فردی و انتظارات فرهنگی به‌کار می‌گیرند.
مقاله پژوهشی
هنرهای تجسمی و کاربردی
رامش طاهریان اجارود؛ حسین اردلانی
چکیده
تحولات صنعتی در قرن هجدهم، متقارن با اواخر صفویه، آغاز قاجار در جهان و ایران آغاز شد و اثرات آن، زمینه را برای رویکردهای مختلف محصولات فراهم کرد. معانی، مفاهیم و احساس بیش از پیش در خلق محصول موثر شد. هدف این پژوهش بررسی و تحلیل معنا و مفهوم در محصولات ایران از انقلاب صنعتی تا کنون و مطالعه از منظر طراحی احساس‌گرا است. فرض بر این است ...
بیشتر
تحولات صنعتی در قرن هجدهم، متقارن با اواخر صفویه، آغاز قاجار در جهان و ایران آغاز شد و اثرات آن، زمینه را برای رویکردهای مختلف محصولات فراهم کرد. معانی، مفاهیم و احساس بیش از پیش در خلق محصول موثر شد. هدف این پژوهش بررسی و تحلیل معنا و مفهوم در محصولات ایران از انقلاب صنعتی تا کنون و مطالعه از منظر طراحی احساس‌گرا است. فرض بر این است که علاوه بر معنا و مفهوم، طراحی احساس‌گرا، خوشنودی طراحان و تعامل محصول و کاربر را تامین خواهد کرد. پژوهش از دیدگاه هدف کاربردی و از نقطه نظر ماهیت کیفی-توصیفی است. برای جمع‌آوری داده‌ها از روش پیمایشی استفاده می‌کند. مهمترین ابزار آن به صورت میدانی، به دو صورت کلامی تصویری، پرسشنامه و مصاحبه محقق ساخته و غیر کلامی، مشاهده، مبتنی بر روش طراحی تعاملات و کاربر محور است. از واکاوی متخصصین گروه دلفی بهره برده و از تحلیل سلسله مراتبی به منظور ارزیابی مراحل مختلف پروژه استفاده شده است. با توجه به عناصر کاربردپذیری و تعاملات در بستر احساس، پرسشنامه مبتنی بر عناصر شش گانه کاربرد پذیری شامل کارایی، کارآمدی، ایمنی، قابلیت یادگیری و یادآوری آسان، مطلوبیت و همچنین اصول طراحی تعاملات، سازگاری، بازخورد، قابل رؤیت، محدودیت‌ها، فراخوانی و تجربه کاربری احساس برای بررسی از سیزده محصول در اختیار 30 نفر از گروه زنان و مردان بالاتر از 20 سال قرار گرفته، در نهایت ارزشمندی احساس در حوزه معنا، مفهوم محصول و تفسیر داده‌ها بیان شده است.
مقاله پژوهشی
هنرهای تجسمی و کاربردی
مرضیه جعفرپور؛ زهره طباطبایی جبلی
چکیده
آئین‌های سوگواری در سراسر دنیا از الگویی مشترک پیروی می‌کنند که ریشه در باور به رستاخیز ایزدان باروری و وابستگی ارتزاق بشر به این نیروها دارد. بنابراین در فرهنگ‌های باستانی، می‌توان وجوه مشترک بسیاری میان آئین‌ها و نمایش‌های مربوط به باروری زمین با آئین‌های سوگواری یافت. «نمد در گردن کردن» از آئین‌هایی است که ذکر آن بارها ...
بیشتر
آئین‌های سوگواری در سراسر دنیا از الگویی مشترک پیروی می‌کنند که ریشه در باور به رستاخیز ایزدان باروری و وابستگی ارتزاق بشر به این نیروها دارد. بنابراین در فرهنگ‌های باستانی، می‌توان وجوه مشترک بسیاری میان آئین‌ها و نمایش‌های مربوط به باروری زمین با آئین‌های سوگواری یافت. «نمد در گردن کردن» از آئین‌هایی است که ذکر آن بارها در منابع تاریخی و اسناد تصویری به میان آمده است و می‌توان ریشه آن را در نمایش‌های روزی طلبی، مانند آئین‌های شبانی، جستجو کرد. بر همین اساس پژوهش پیش رو با هدف ریشه یابی آئین «نمد در گردن انداختن» در سوگواری در بستر نگارههای شاهنامه شاه تهماسبی، به این پرسش‌ها پاسخ خواهد داد که آئین نمد در گردن کردن از چه جهان‌بینی و اعتقادی سرچشمه گرفته است؟ و چه رابطه‌ای با نمایش‌های شبانی دارد؟ این پژوهش تاریخی-تطبیقی با روش نمونه‌گیری هدفمند، به بررسی دو نگاره از شاهنامه شاه تهماسب (با موضوع سوگ ایرج و سوگ فرود) پرداخته است. سپس با اتخاذ رویکرد- روش آیکونوگرافی، متون ادبی، تاریخی، اسطوره‌ای و همچنین گونه‌های تصویری مرتبط را تحلیل کرده است. در پایان پژوهش این نتیجه حاصل شد که آویختن نمد [سیاه] از گردن، تقلید و استنباطی است از جامه خدای حامی باروری که در هیبت چوپانی استحاله کرده است. همبستگی آئین‌های شبانی و برکت‌بخشی پیام‌آور بهار و پایان فصل سرما و زایش دام‌ها است که پیوند حیات انسان عصر نوسنگی و صنعت دامپروری را بیان می‌کند. تأسی جستن پیشینیان از این ایزد/ ایزدان با انگیزه جلب خشنودی ایشان در جهت برکت‌بخشی به محصولات کشاورزی صورت می‌پذیرفت.
مقاله پژوهشی
هنرهای تجسمی و کاربردی
فاطمه غلامی هوجقان؛ حسن بلخاری قهی؛ مینا صدری
چکیده
منطق‌الطیر محفوظ در موزه متروپولیتن نیویورک از جمله نفایس نسخ خطی دوره تیموری است که به سبب مشارکت و نظارت کمال‌الدین بهزاد بر برخی از نگارههای آن حائز اهمیت است. فن تصویرسازی در این نسخه در بالاترین درجه کیفی قرار دارد و نکات نغز عرفانی در لابه‌لای واقعیت‌های زندگی روزمره به صورتی ماهرانه گنجانده شده‌است. در پژوهش حاضر سعی شده ...
بیشتر
منطق‌الطیر محفوظ در موزه متروپولیتن نیویورک از جمله نفایس نسخ خطی دوره تیموری است که به سبب مشارکت و نظارت کمال‌الدین بهزاد بر برخی از نگارههای آن حائز اهمیت است. فن تصویرسازی در این نسخه در بالاترین درجه کیفی قرار دارد و نکات نغز عرفانی در لابه‌لای واقعیت‌های زندگی روزمره به صورتی ماهرانه گنجانده شده‌است. در پژوهش حاضر سعی شده به کتیبه‌های آیات قرآنی و اذکار ملهم از آنها به عنوان عنصری لاینفک از داستان نگاره توجه شود که حضوری به ظاهر ناملموس ولی در باطن بسیار مؤثر دارند چرا که انتخاب آیات و اذکار قرآنی بی‌هدف صورت نمی‌گرفته و اهدافی پیدا و پنهان در این میان مد نظر بوده است. در مجموع با مطالعه نگاره مشخص شد که هنرمند تنها رابطۀ صرفِ اسماء الهی و مخاطب را نمی‌خواهد بلکه مترصد است تا خدا در کانون توجه مخاطبش قرار دهد و مخاطب خود را ترغیب کند که ذکرش جنبۀ صرفاً لفظی نداشته و با تمام وجود به خدا رو کرده و رابطه‌ای زنده و وجودی با خداوند داشته‌باشد. در واقع هنرمند حلقۀ وصل میان خداوند و مخاطب اثر بوده و این مهم کارکرد اصلی آیات و اذکار موجود در نگارگری ایرانی است. پژوهش حاضر به صورت کیفی بوده و با رویکرد توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای (واقعی و مجازی) نگاره مورد نظر را مورد بررسی قرار داده است.
