مطالعه تطبیقی سه تابلوی نقاشی اثر جعفر چهره نگار هنرمند دوره پهلوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه مرمت اشیاء فرهنگی و تاریخی و مطالعات موزه، دانشگاه هنر تهران، استان تهران،شهر تهران

2 کارشناسی ارشد مرمت اشیاء فرهنگی و تاریخی، دانشگاه هنر تهران، استان تهران، شهر تهران

چکیده

ورود تکنیک­های نوین، متأثر از نقاشی غرب، در اواخر دورۀ قاجار، فصل تازه­ای در هنرهای تجسمی ایرانِ پهلوی گشود که از سویی، در هنر غرب و ادوار قبل، یعنی قاجار، ریشه داشته و از سوی دیگر، آینۀ تحولات و جهت­گیری­های عصر خود است. یکی از جریانات هنری خاص این دوره، ساخت تصاویری از نخبگان سیاسی است که به سفارش ایشان، در قالب عکس یا تک­چهره خلق می­شود. این نوع آثار، در جریان انقلاب مشروطه به اوج خود رسید و پس از آن، در دورۀ پهلوی نیز ادامه یافت و تابعد از شکل­گیری اولین مجلس شورای ملی، به گونۀ خاص هنری بدل شد. علی­رغم مطالعات متعدد در باب احوال و آثار هنرمندان این جریان، از جمله کمال­الملک و علی محمودی، ویژگی­های بصری و تکنیک پرتره­نگاری­های رجال مجلس شورای ملی هنوز تا حد زیادی ناشناخته مانده است. از همین­رو، هدف اصلی این پژوهش، رمزگشایی از شناسنامۀ کاری جعفرچهره­نگار، از هنرمندان این جریان هنری،و شناخت تکنیک اجرایی این پرتره­نگاری­هاست. پژوهش با روش توصیفی_تاریخی صورت می­گیرد. در این راستا، سه نمونه از آثار جعفر چهره­نگار، موجود در موزۀ مجلس، به­منظور مطالعات تاریخی، تطبیقی انتخاب می­شود؛ بنابر مطالعات صورت گرفته بر روی آثار جعفرچهره­نگار، که تک­چهره­نگاری­هایی از رجال مجلس است، مشخص شد که هر سه اثر از روی عکس بازسازی شده است و می­توان در این تکنیک او را دنباله­رو کمال­الملک دانست. از همین رو، می­توان نتیجه گرفت که جعفر چهره­نگار، نقاشی را در محضر یکی از شاگردان استاد آموخته و یا شاگرد شخصِ کمال­الملک بوده است که نام وی تاکنون در بین شاگردان ایشان ناشناخته مانده است.

کلیدواژه‌ها


  1. 1-     افشارمهاجر، کامران (1384). هنرمند ایرانی و مدرنیسم، دانشگاه هنر، تهران.

    2-     امان الهی وفایی، وفا،. “ردیابی جلوه های هنر نقاشی دیروز در هنر نقاشی معاصر.” پایان نامه کارشناسی ارشد پژوهش هنر. تهران: دانشگاه هنر, 1377.

    3-     پاکباز، روئین،. نقاشی ایران: از دیرباز تا امروز. تهران: زرین و سیمین, 1384.

    4-     جهانبگلو، رامین،. ایران در جستجوی مدرنیته: بیست گفتگو در بی‌بی‌سی با صاحب‌نظران ایرانی. تهران: مرکز, 1384.

    5-     حاتم، جمشید (1381)، تک­چهره­های قاجار، پایان نامه کارشناسی ارشد پژوهش هنر. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی.

    6-      حقیقت، عبدالرفیع,. تاریخ هنر های ملی و هنرمندان ایرانی. تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان ایران, 1369.

    7-     ذکاء، یحیی (1376)،. تاریخ عکاسی و عکاسان پیشگام در ایران. علمی فرهنگی، تهران.

    8-     سرمدی، عباس(1380)، دانشنامۀ هنرمندان ایران و جهان اسلام.، سامان، تهران.

    9-     سهیلی خوانساری، احمد (1368)، کمال هنر: احوال آثار محمد غفاری کمال الملک. علی علمی و سروش.

    10- شباهنگ، بهنام و دهباشی(1366)، یادنامه­ی کمال الملک، انتشارات چکمه، تهران.

    11- طهماسب پور، محمدرضا،. ناصرالدین‌شاه، شاه عکاسی. تهران: نشر تاریخ ایران, 1381.

    12- عباسی، زهرا (1391)، مطالعه فن­شناسی نقاشی سه­پایه­ای دوره قاجار(1925- 1794)،(مطالعه موردی بر روی یکی از آثار منسوب به کمال­الملک در مجلس شورای­اسلامی).” پایان نامه کارشناسی ارشد مرمت آثار تاریخی. دانشگاه هنر، تهران.

    13- عدل، شهریار،. هنر و جامعه در جهان ایرانی، . تهران: توس, 1379.

    14- فلور، ویلهلم؛ چلکووسکی، پیتر؛ اختیار، مریم. نقاشی و نقاشان دوره قاجار. با ترجمه آژند، یعقوب. ایل شاهسون بغدادی, 1381.

    15- کریم زاده تبریزی، محمد علی(1370)، احوال و آثار نقاشان قدیم ایران، انتشارات ساتراپ، لندن.

    16-  کریم زاده، محمدعلی،. احوال و آثار نقاشان قدیم ایران و برخی از مشاهیر نگارگر هند و عثمانی. تهران: مستوفی, 1376

    17- لاری، مریم (1387)،. تصویرزنان دردوره قاجار،رویکردی بینامتنی، پایان نامه دکتری پژوهش هنر، دانشگاه هنر، تهران.

    18- لطفی، فوزیه،. آشنایی با مکاتب نقاشی. 1384: میرشمس آشتیانی, تهران.

    19-  مرآتی، محسن (1368)، قاشان بزرگ و عکاسی،  پایان نامه کارشناسی نقاشی. دانشگاه هنر، تهران.

    20- نظری، منوچهر (1388)،. رجال پارلمان ایران از مشروطه تا انقلاب. فرهنگ معاصر، تهران.

    21- نصیری، حسین،. “بررسی نقاشی معاصر از دورۀ قاجار تا سلطنت رضاخان در رابطه با تحولات سیاسی.” پایان نامه کارشناسی نقاشی. تهران: دانشگاه هنر, 1367.

     

     

    منابع لاتین

    1.C.Ghani, S.Ghani.(1998). Iran and the Rise of the Reza Shah: From Qajar Collapse to Pahlavi Power

    2.A.Touraj.(2007). The State And The Subaltern: Modernization, Society and the State in Turkey and Iran. London: I.B. Tauris, 2007. 256 pp

    3. S. Canby. (Oct., 1999). Royal Persian Paintings. London.The Burlington Magazine, Vol. 141, No. 1159. 637-639

    4. S. J. Falk .(1974). Qajar Paintings: Persian Oil Paintings of the 18th & 19th Centuries . A. H.

     

    سایتهای مورد استفاده:

    1. تصویر(ب) شکل(1-1): برگرفته از سایت fa.wikipedia.org، تاریخ دسترسی 21/6/1393
    2. تصویر(الف)،(ج)،(د)  شکل(1-2): برگرفته ازسایت www.kamalalmolk.info، تاریخ دسترسی 7/7/1393
    3. تصویر(الف) شکل(1-3): برگرفته ازسایت www.museum.ical.ir،تاریخ دسترسی 29/7/1393
    4. شکل(1-9): برگرفته از سایت www.yadegaran.com، تاریخ دسترسی 9/6/1393